Een meerderheid van de Tweede Kamer heeft ingestemd met een voorstel om een minimumleeftijd voor sociale media in te stellen. De grens die genoemd wordt, is 15 jaar.
Experts erkennen het belang van regulering, maar de vraag blijft of dit daadwerkelijk tot verandering zal leiden.
Het voorstel, afkomstig van D66, richt zich op platforms als TikTok, Instagram, Snapchat en Facebook. Kamerlid Hanneke van der Werf benadrukt de risico’s van verslavende algoritmes voor kinderen. “Uit onderzoek blijkt dat deze algoritmes kinderen kwetsbaar maken. Ze verstoren de slaap, beïnvloeden schoolprestaties en kunnen een negatieve invloed hebben op het zelfbeeld. Dit moeten we stoppen”, vertelt ze in een interview met RTL Nieuws.
Staatssecretaris van Jeugd en Preventie Vincent Karremans (VVD) wil het onderwerp ook in Europees verband bespreken en verwacht nog voor de zomer een advies over de leeftijdsgrens. Hij vermoedt dat de maatregel al van kracht zal zijn voordat zijn eigen kinderen de leeftijd van 15 jaar bereiken.
Ontwikkelingspsycholoog Steven Pont is ervan overtuigd dat overmatig gebruik van sociale media schadelijk is, zowel op korte als lange termijn. “Jongeren besteden uren achter een scherm, wat hun sociale vaardigheden belemmert. Normaal gesproken leer je die vaardigheden op de speelplaats. Als je als kind een klap uitdeelt, wil niemand meer met je spelen, en pas je je gedrag aan. Online ontbreekt die natuurlijke correctie, wat leidt tot een gebrek aan sociale competenties.”
Volgens Pont ervaren veel jongeren daardoor eenzaamheid, ondanks hun grote aantal online ‘vrienden’. Daarnaast wijst hij op de negatieve invloed op het zelfbeeld en het probleem van online pesten. “Vroeger kon je thuis ontsnappen aan pestgedrag, nu gaat het 24/7 door.”
Ook neuropsycholoog Erik Scherder ziet grote risico’s. “Ik noem AI liever ‘Afnemende Intelligentie’. Sociale media zorgen voor oppervlakkigheid en verminderen het denkvermogen. Bovendien tonen hersenscans dat online pesten dezelfde hersengebieden activeert als fysieke pijn, zoals bij een gebroken been. Dat is ernstig en moet aangepakt worden.”
'Tieners spiegelen zich aan perfectie, terwijl ze hun identiteit proberen te vormen in een wereld vol gefilterde levens'
Toch zijn er ook tegengeluiden. Sociale media-expert Diederik Broekhuizen erkent de gevaren, maar benadrukt ook de positieve kanten. “Voor sommige jongeren kunnen sociale media juist een uitweg bieden. Toen ik jong was, opende het een venster naar de wereld voor mij. Ik leerde dat er buiten mijn bubbel andere mensen waren en dat mijn identiteit er mocht zijn.”
Over de leeftijdsgrens van 15 jaar zijn de meningen verdeeld. Erik Scherder noemt de keuze arbitrair. “Het brein ontwikkelt zich tot ongeveer 30 jaar. De grens voor alcohol ligt bij 18, maar dat betekent niet dat het daarna onschadelijk is. Toch snap ik dat er ergens een grens moet worden getrokken.”
Pont is het daarmee eens, maar ziet het voorstel als een haalbare eerste stap. “15 is niet optimaal, een hogere grens zou beter zijn, maar het is een compromis. Vergelijk het met alcohol: als ouders daar een duidelijke grens aan stellen, leidt dat op latere leeftijd tot minder problemen. Datzelfde effect kan een leeftijdsgrens voor sociale media hebben.”
Een verbod opleggen is één ding, maar de naleving ervan is een ander verhaal. Grote techbedrijven zullen hun apps moeten aanpassen om jongeren onder de 15 jaar te weren. In de praktijk blijkt dit moeilijk te handhaven. Momenteel geldt er al een leeftijdsgrens van 13 jaar, maar die is eenvoudig te omzeilen. Vaak ontbreekt ook de controle, waardoor de verantwoordelijkheid grotendeels bij ouders ligt.
Pont benadrukt dat ouders zich vaak machteloos voelen. “Bij voeding of bedtijden stellen we wél grenzen, omdat we daar bekend mee zijn. Maar sociale media zijn voor veel ouders een onbekend terrein. Ze laten het los, terwijl grenzen juist noodzakelijk zijn.”
Australië heeft als eerste westerse land een leeftijdsgrens van 16 jaar opgelegd, waarbij techbedrijven verplicht zijn om leeftijdsverificatie in te voeren. Doen ze dat niet, dan riskeren ze hoge boetes.
Nederland staat niet alleen in deze discussie. AI-onderzoeker Maarten Sukel waarschuwt dat Nederland op zichzelf weinig druk kan uitoefenen op grote bedrijven zoals Meta en ByteDance. “Als een individueel Europees land boetes oplegt, betalen deze bedrijven vaak gewoon niet of rekken ze rechtszaken eindeloos.”
Een effectieve oplossing ligt volgens hem in Europese samenwerking. “Leeftijdsgrenzen zijn moeilijk te handhaven, maar bepaalde functies beperken werkt beter. Europa heeft bijvoorbeeld autoplay-functies in apps al verboden, omdat die verslavend zijn. Dergelijke maatregelen kunnen meer effect hebben dan een leeftijdsgrens.”
Ook politiek verslaggever Fons Lambie wijst op de Europese aanpak. “De Kamer wil 15 jaar als grens, maar uiteindelijk moet het kabinet samen met andere EU-landen tot een gezamenlijke leeftijd komen. In mei wordt een advies verwacht, dat ouders richtlijnen kan bieden over schermtijd. Daarna zal er verder onderhandeld worden over regelgeving op Europees niveau.”
Ouders waarschuwen na dood zoon (13) door online uitdaging: 'Gevaren van sociale media'
