WhatsAppgroepen vol gelach, memes en uitjes lijken onschuldig, maar ze kunnen kinderen flink ongelukkig maken. Uit recent onderzoek van Motivaction, in opdracht van Helpwanted en stichting School & Veiligheid, blijkt dat ruim de helft van de ondervraagde jongeren tussen de tien en twintig jaar weleens bewust wordt buitengesloten in zulke chats.
Voor een kwart van hen gebeurt dit zelfs maandelijks.
Het buitensluiten gebeurt op verschillende manieren: jongeren krijgen ineens de melding ‘je bent verwijderd’, worden geblokkeerd, of ervaren ghosting — het plotseling verbreken van contact zonder uitleg. Ook geroddel en inside jokes, waarbij iemand bewust niet wordt betrokken, zijn veelvoorkomende tactieken.
Anna, toen dertien jaar, maakte het zelf mee: ‘Op Instagram werd ik getagd op een foto van vier klasgenoten waar ik niet opstond’, vertelt ze aan het AD. ‘Daarna werd ik in de comments door meerdere mensen belachelijk gemaakt, alsof ze dit vooraf met z’n allen hadden afgesproken.’
Op scholen bestaan er WhatsAppgroepen met titels als ‘Alleen maar leuke mensen’, waarbij sommige kinderen structureel buiten de groep vallen. Anna: “Ik voelde me niet goed genoeg, alsof ik er niet mocht zijn. Het heeft veel impact op je zelfbeeld. Ik voelde me zo opgesloten dat ik zelf uiteindelijk ook meedeed aan online pestgedrag. Daarvan heb ik nu nog steeds een groot schuldgevoel.”
De impact van online buitensluiten is groot. Jongeren die buitengesloten worden, voelen zich vaak verdrietig (42 procent), boos (35 procent), eenzaam (30 procent) of depressief (25 procent). Sommigen ervaren slapeloosheid en sociaal isolement.
Rivka Otten van Helpwanted benadrukt het belang van steun: “Het is alarmerend dat jongeren zich na online buitensluiten zo eenzaam voelen. Toch krijgt slechts een klein percentage hulp. Het is essentieel om jongeren de moed te geven om groepsgedrag te doorbreken en zich uit te spreken wanneer zij iets niet oké vinden. De boodschap is duidelijk: kom voor elkaar op. Ook online.”
Ook jouw kind kan het overkomen: 'Wrist Reveal' is de nieuwe manier van online pesten
Een derde van de jongeren voelt zich onder druk gezet om mee te doen aan pesten of uitsluiting, uit angst voor negatieve gevolgen voor zichzelf. Remco Spitshoven van hogeschool Saxion, betrokken bij het onderzoek, legt uit: “Sociale bevestiging is extreem belangrijk voor jongeren. Dat maakt hen gevoeliger voor groepsdruk. Juist daarom moeten we jongeren vaardigheden meegeven om die druk te herkennen en positief om te buigen.”
Kira Esparbe Gasca van Helpwanted vult aan: “Veel kinderen vinden dat pesten er nu eenmaal bij hoort. Tegelijkertijd zien we dat de meesten dit individueel helemaal niet goedkeuren, maar ze onderschatten dat anderen er net zo over denken. Vaak is het onduidelijk wie verantwoordelijk is om in te grijpen. Iedereen denkt dat iemand anders wel iets zal doen, waardoor uiteindelijk niemand optreedt.”
Zieke docent hoort van scholier 'dat ze maar snel dood moet gaan' en krijgt kort daarna hartinfarct
Volgens Esparbe Gasca is er geen eenvoudige oplossing voor dit fenomeen. “Daarom is het zo belangrijk om jongeren te leren dat ze voor elkaar op moeten komen. We moeten victim blaming tegengaan: pesten of buitensluiten is nooit de schuld van degene die het meemaakt.”
Ouders spelen hierbij een cruciale rol: 64 procent van de jongeren voelt zich gesteund wanneer ouders of verzorgers vragen naar hun online ervaringen. Om ouders te helpen, start de overheid binnenkort een campagne voor gezinnen met kinderen van zeven tot twaalf jaar. Demissionair staatssecretaris Eddie van Marum (Digitalisering, BBB) zegt hierover: “Veel ouders hebben het gevoel dat ze onvoldoende kennis hebben om hierover een goed gesprek te voeren.”
Helpwanted ziet de sleutel in een gefaseerde aanpak van mediawijsheid: “Kinderen stap voor stap begeleiden in hun online leefwereld: van het pierenbadje, naar het grote bad en uiteindelijk de open zee.”
Het beste van LINDA. direct in je mail? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.
Opvoeddeskundige Tamar de Vos - van der Hoeven over cyberpesten: 'Bespreek de online wereld met je kind'
