Crisis

In maart bereikt het aantal coronapatiënten in Nederland een piek, waarop premier Rutte een intelligente lockdown verkondigt. Het dagelijks leven ligt on hold en de grenzen gaan dicht. Ook het vliegverkeer ligt daardoor op zijn gat, wat maakt dat KLM praktisch al haar vliegtuigen voor zo’n twee maanden aan de grond moet houden.

Vanaf dat moment verkeert de luchtvaartmaatschappij in een benarde situatie. Het omzetverlies dat KLM lijdt, maakt dat ze al vrij snel zo’n 1.500 tot 2.000 banen moeten schrappen.

Staatssteun

Om de lonen door te kunnen betalen, een deel van de banen te kunnen behouden en het bedrijf überhaupt voor een faillissement te behoeden, belooft het kabinet de KLM een staatssteun van maar liefst 3,4 miljard euro.

Wat houdt de staatssteun precies in?
Die 3,4 miljard euro is op te delen in 1 miljard aan directe lening door de staat en nog eens 2,4 miljard aan garantiestelling voor leningen bij elf banken. Het is de bedoeling dat KLM met behulp van de staatssteun de kwaliteit van het netwerk vanaf Schiphol waarborgt. Hun routenetwerk verbindt Nederland met strategische bestemmingen wereldwijd. Denk hierbij aan economisch belangrijke gebieden, opkomende markten en hoofdsteden.

Daarbij heeft Schiphol een ‘hubfunctie’: de luchthaven functioneert als (inter)continentaal knooppunt, waarmee het het uitgebreide netwerk van intercontinentale bestemmingen bedient. Er is afgesproken dat de eenzijdige opzegtermijn voor de hubfunctie van Schiphol, de zogenoemde staatsgaranties, wordt verlengd van negen maanden naar vijf jaar. Zo blijft KLM dus nog minimaal vijf jaar onderdeel van de hubfunctie, wat voor meer zekerheid voor zowel KLM als Schiphol zorgt.

Lees ook
Greenpeace spant rechtszaak aan om miljardensteun KLM terug te draaien

Wat zijn de voorwaarden voor de staatssteun?
De KLM krijgt de staatssteun echter niet zomaar in de schoot geworpen: het kabinet stelt voorwaarden aan het financiële noodpakket. Zo moet het aantal nachtvluchten teruggebracht worden van 32.000 naar 25.000 en committeert de KLM zich aan afname CO2-uitstoot van de luchtvaartsector, met vijftig procent per passagier kilometer in 2030, ten opzichte van 2005. Gedurende de looptijd van de steun worden er geen bonussen uitgekeerd. Ook ziet het kabinet het als noodzakelijk dat zowel KLM als Air France hun kosten verlagen door te reorganiseren.

Daarbij wil het kabinet dat medewerkers die meer dan driemaal modaal verdienen minstens twintig procent van hun salaris inleveren. Werknemers die minder verdienen, leveren ook minder in. En dat loonoffer, dát is het heikel punt.

Loonoffer

In juli gaven zowel de Eerste als de Tweede Kamer hun goedkeuring wat betreft het steunpakket van 3,4 miljard euro. Ook de Europese Commissie gaf groen licht. Daarop werd in augustus een deel van de financiële steun overgemaakt: de KLM ontvangt 277 miljoen euro van de overheid en via bankleningen waar de staat garant voor staat, kwam daar nog een 665 miljoen euro bij. Maar tot op de dag van vandaag hoeft de KLM nog niet op de overige 2,4 miljard euro te rekenen.

Wat is nu het probleem?
Eén voorwaarde is dat het personeel loon inlevert. Begin oktober werden er afspraken gemaakt met het FNV en Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers (VNV). In het huidige reorganisatieplan staat dat er slechts tot 2023 loonoffers worden gebracht. Het grond- en cabinepersoneel levert twee jaar lang loon in en de piloten voor anderhalf jaar. Maar het ministerie van Financiën vindt dat dat loonoffer dezelfde looptijd moet hebben als de staatssteun. Vijf jaar, dus.

Om akkoord te geven op een langere periode van loonmatiging, werd de vakbonden vrijdag gevraagd een ’term sheet’ tussen de overheid en KLM te tekenen. Dat is een contract waarvan de looptijd onduidelijk is en de inhoud geheim. De vakbonden moesten dus een blanco cheque tekenen en daar staken ze een stokje voor.

Vijf vakbonden stemden ermee in om tot 2025 een deel van het loon in te leveren. FNV Grond en FNV Cabine gingen nog in beraad en pilotenvakbond VNV tekende de clausule bewust niet. Maar zolang de vakbonden niet tekenen, houdt minister Wobbe Hoekstra (Financiën) de hand ferm op de knip. Volgens hem is de luchtvaartmaatschappij hier de vragende partij, dus zij moeten over de brug komen.

Lees ook
Hoe stewardess Valerie door corona overstapte van KLM naar de ouderenzorg

Toekomst

De toekomst van de KLM valt of staat met de overheidssteun. Air France-KLM heeft over het derde kwartaal een verlies geleden van 1,7 miljard euro. Voor KLM steeg het verlies tot 234 miljoen euro. “Dit is de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog; voor de samenleving, voor de luchtvaart en zeker ook voor KLM”, zegt KLM-topman Pieter Elbers tegen NU.nl.

Hoe verder?
Aan het eind van het jaar zal het KLM-personeelsbestand teruggebracht met zijn 5000 fte: 15 procent van het aantal banen dat de KLM vóór de coronacrisis had. “Zonder deze lening komt KLM deze moeilijke tijd niet door”, stelt Elbers. De leningen en garanties vanuit de Nederlandse staat zijn dus van cruciaal belang om het bedrijf én zoveel mogelijk werkgelegenheid te behouden.

Nu lijkt de pilotenvakbond toch over de brug te komen. Volgens Willem Schmid, voorzitter van de VNV, zijn de voorgestelde vijf jaar aan bezuiniging niet zo zeer het probleem. Toch heeft hij niet getekend, omdat hij eerst wil weten wat er precies is afgesproken tussen KLM en het ministerie.

“Loonmatiging voor vijf jaar, zoiets zou prima af te spreken zijn. Dat is alleen iets heel anders dan tekenen voor een contract dat wij niet kennen voor onbepaalde tijd”, aldus Schmid in het NOS Radio 1 Journaal. Volgens het kabinet ligt de bal nu bij de vakbonden en de KLM. “Het kabinet heeft met de directe van KLM afspraken gemaakt en voert dat het gesprek mee.”

Lees ook
Toekomst KLM onzeker, piloten tóch bereid te praten over loonoffer voor vijf jaar