Je herkent het misschien wel: je neemt een pepermuntje en je voelt ‘m al aankomen. Je bent helemaal niet verkouden, maar toch moet je niezen. Wat wakkert dat aan?
KNO-arts Dennis Kox legt dit fenomeen aan ons uit.
Allereerst: wat is niezen precies? Kox zegt daarover: “Eigenlijk is niezen gewoon hoesten, maar dan uit je neus in plaats van je mond. Je neus doet dat automatisch als die denkt dat er iets niet thuishoort.”
Kox zegt dat niezen een hele normale en gezonde reactie is. “Het niezen is een reactie op een stof die je neus is binnengedrongen. Niezen is dus een manier om stoffen uit te blazen. Er zijn naast verkeerde stoffen, bijvoorbeeld bacillen, ook nog andere stoffen die extra zorgen voor een niesprikkel.”
Waarom je van bepaalde stoffen die je eet ook moet niezen, is een verklaring voor. “Als je eet, gebruik je ook je neus. Als je iets scherps eet of drinkt, bereikt dat aan de achterkant van je mond, uiteindelijk ook je neus. Het slijmvlies in je neus wordt dan geprikkeld, wat een niesbui veroorzaakt.”
“De ene persoon is daar gevoeliger voor dan een ander. Vooral als je verkouden bent, nies je veel. Er zitten dan veel stoffen in je neus die er niet horen. Door te niezen zorg je er eigenlijk voor dat die stoffen niet dieper je keel en je longen in gaan. Door te niezen gaan de bacillen er dus uit.”
Naast verkoudheid, kunnen bepaalde etenswaren er ook voor zorgen dat je meer niest. “Bij veel mensen is dit pepermunt of bijvoorbeeld een smint. Doordat iets scherps in het gehemelte van je mond je neus aantast, worden de neusslijmvliezen daardoor een beetje gepest. Het prikkelt je neus, maar dat wordt door je lichaam als iets vervelends gezien; dus wil je lichaam er vanaf en gooit het eruit. Als je dit hebt bij bijvoorbeeld pepermunt, kun je dit hyperactiviteit noemen: je lichaam reageert dan op bepaalde dingen sneller.”
“Veel mensen hebben dit ook bij pure chocola, oude kaas en rode wijn. Daar zitten bepaalde stoffen in dat het neusslijmvlies meer prikkelt dan andere dingen. Je neus reageert daar dan sneller op, dus je niest erdoor. Dit is vooral zo als je extra gevoelig neusslijnmvlies hebt. Het is niet schadelijk als je van een stof meer moet niezen, maar het kan ook een allergie zijn.”
Ook de zon kan voor mensen een prikkel zijn om te niezen. Dat heeft volgens Dennis een andere reden. “De zon prikkelt je ogen, wat weer in nauw contact staat met je traanbuizen. Je traanbuizen liggen dichtbij het contact met je neus; dat versterkt weer die niesprikkel.”
De nies is volgens Dennis heel natuurlijk. “Je kunt een nies niet tegenhouden, het is een reflex vanuit je lichaam; het is altijd dezelfde kracht uit je longen dat iets uit je neus blaast. Ook heb je er geen controle over. Wel heb je controle op het geluid dat je maakt, dat is cultureel gebonden, oftewel aangeleerd. Soms kun je vaker niezen. Dat komt doordat de prikkel in je neusslijmvlies dan nog niet is verdwenen: de ene nies brengt de volgende dan weer op.”
Daarom is je neus dichthouden als je een nies al voelt volgens Dennis geen goed idee. “Het nadeel is dan dat je de reactie remt, dus je neus krijg niet het gewenste resultaat. Je neus wil namelijk iets kwijtraken. Bij pepermunt is dit natuurlijk anders, maar toch moet die kracht vanuit je longen ergens heen. Als je je neus dichthoudt, krijg je de kans dat dit vanuit je trommelvlies gebeurt; en dat wil je niet, het kan daardoor zelfs stuk gaan. Goed op letten dus.”
Non-stop niezen: door warm lenteweer eerder last van hooikoorts
