Het aantal neusverkleiningen lijkt de laatste jaren alleen maar toe te nemen. Waar komt onze drang naar een petite reukorgaan vandaan? Kunsthistoricus Caro Verbeek (41) weet er alles van.
Verbeek is zelf “eigenaar van een markant exemplaar” en schreef het boek Een kleine cultuurgeschiedenis van de (grote) neus.
Verbeek is al van jongs af aan bewust bezig met haar eigen neus. Ze herinnert zich een tekenles op de basisschool nog goed. “De lerares zette ons allemaal en profil voor een wit vel papier, met een lamp erop. Een les profiel tekenen. Toen zag ik voor het eerst mijn eigen neus écht van de zijkant. Ik schrok en heb hem uitgegumd, hopend dat niemand het zou merken.”
Maar als ze jaren later met een en profil-foto in een landelijke krant staat, is uitgummen geen optie. “Ik kreeg er echt buikpijn van. Dat zette me aan het denken: kan ik van mijn neus niet iets maken waar ik juist trots op ben?”
Dat blijkt het eerste zaadje voor dit boek. Als kunsthistoricus heeft Verbeek talloze portretten voorbij zien komen met een gemene deler: een grote gok. Eeuwenlang was een flinke neus het schoonheidsideaal, hét teken dat iemand bewonderenswaardige kwaliteiten bevatte. “Ooit was het iets waar je enorm trots op was”, vertelt ze. “Ik vroeg me af: wanneer is dit veranderd? En waarom?” Ze begint met schrijven en voilà, een boek.
Let maar eens op tijdens je volgende museumbezoek. Bij portretten van staatshoofden, politiek leiders en andere prominenten zul je weinig kleine neuzen zien. “Wij denken tegenwoordig dat portretten altijd zo realistisch mogelijk moeten zijn, qua uiterlijk. Dat is een heel moderne denkwijze”, legt Verbeek uit. “In die tijd werd veel meer gekeken naar iemands innerlijk en capaciteiten. Een ánder soort realistisch portretteren, dus.”
“Cleopatra staat bijvoorbeeld steevast afgebeeld met grote neus, vaak ook met een haak erin. Iedereen had dat toen, Julius Caesar ook. Het was een politieke strategie: let op, je hebt met een sterke leider te maken hier. Als Willem-Alexander en Máxima toen hadden geleefd, zouden schilders hun neuzen op portretten veel verder laten uitsteken.”
Verbeek vertelt dat het schoonheidsideaal pas heel recent is gewijzigd. “Het idee dat vrouwen kleinere neuzen moesten hebben begon in de negentiende eeuw. Een neus stond voor intellect en niemand zat toen te wachten op een intellectuele vrouw. Ténzij het om een koningin ging – die kwam er dankzij haar beroep mee weg.” In de Eerste Wereldoorlog raken veel mannen op het slagveld gewond, ook aan hun neuzen. Vanaf dat moment neemt de plastische chirurgie een vlucht, óók op esthetisch niveau.
In de jaren vijftig begint het tijdperk van commercie en massamedia, hier ontstaat pas echt een nieuw beeld over ‘de ideale neus’. Vooral voor vrouwen. Pop Barbie speelt daarin een cruciale rol, vertelt Verbeek. “Voor Barbie mocht een vrouwenneus nog wel groot zijn, als-ie maar kaarsrecht was. Daarna was het wenselijk om een kleinere neus met holle brug te hebben, en een neustip die iets omhoog wijst. Een soort prinsessenneus, die Meghan Markle en Kate Middleton toevallig allebei hebben.”
Aantal neuscorrecties stijgt: 'Een onopvallende neus is aantrekkelijker'
Door de toenemende populariteit van plastische chirurgie ontpopt dit nieuwe neusje zich tot schoonheidsideaal. En in die tijd leven we nu nog steeds. “Daar is overigens helemaal niets mis mee”, voegt Verbeek toe. “Dit is een prachtig soort neus, maar ik denk dat de diversiteit aan vormen wel meer gevierd mag worden. Je mag net zo trots zijn op een lange, platte of haakneus.”
Haar boek begint als historische verkenning, maar groeit naarmate Verbeek doorschrijft steeds verder uit tot een boek met body confident boodschap. “We zijn inmiddels af van het idee dat je uiterlijk iets zegt over je innerlijk, maar hebben het vervangen met een waardeoordeel: mooi of lelijk. Het is oppervlakkiger geworden.”
“Tegelijkertijd zie ik dat dit ook alweer aan het veranderen is. Zo heeft Barbie een nieuwe serie poppen waar ook andere neuzen op zitten en bestaat de hashtag #sideprofileselfie, voor en door vrouwen die trots zijn op hun grote neus.”
Wat Verbeek vooral duidelijk wil maken is dat de perfecte neus helemaal niet bestaat. “Alles kan perfect zijn, het is iets waar we zelf invloed op uitoefenen. Als wij nu diverse neuzen laten zien en andere verhalen vertellen, heeft dat impact op het schoonheidsideaal over honderd jaar. Dan is iets anders weer perfect. Daarom is het belangrijk dat we diversiteit behouden en vieren, ook als het om neuzen gaat.”
“Schoonheid zit hem in perspectief, niet in de vorm van je neus, mond of borsten”, vervolgt ze. “Het is beschikbaar voor iedereen met de juiste blik.”
Dit artikel verscheen eerder in december 2021 op LINDA.nl.
Het grote loopneus dossier: 'Als je snuit, ben je een spookrijder'
