‘Wil je het komende jaar zwanger worden?’. Dat is dé vraag die alle zorgprofessionals volgens gynaecoloog-perinatoloog Annemarie Mulders zouden moeten stellen aan jonge patiënten.
Aan LINDA. vertelt Mulders waarom dit zo belangrijk is. “Juist de periode voor de zwangerschap is essentieel.”
Als gynaecoloog-perinatoloog in het Erasmus MC houdt Mulders zich specifiek bezig met alles rondom de zwangerschap en geboorte. Mulders ziet in de praktijk als geen ander hoe belangrijk preconceptiezorg is. “We ondersteunen aanstaande ouders, die bijvoorbeeld te maken hebben met chronische ziekten of eerder een complexe zwangerschap hebben gehad, zo goed mogelijk. Preconceptiezorg is informatie geven over wat ouders zelf zo goed mogelijk kunnen doen, risico’s in kaart brengen, een behandelplan opstellen voor de zwangerschap en tot slot het kiezen van het juiste moment om zwanger te worden.”
En dat is waarom de vraag: ‘Wil je het komende jaar zwanger worden?’ zo belangrijk is. “Wanneer je juist in de periode voor de zwangerschap geen vroege optimale start hebt, dan heeft dat effect op de gezondheid later in het leven. Dat geldt niet alleen op de uitkomst van de zwangerschap, dus dat een baby te vroeg of te klein geboren wordt, maar ook dat ongezondheid zo vroeg in het leven samengaat met ziekte in het latere leven. Denk aan hart- en vaatziekten, maar ook mentale problemen”, legt Mulders uit.
De gezondheid van je kind begint al vóór de zwangerschap: dit is wat je als ouder in spe kunt doen
Ze vervolgt: “Als je goed voorbereid begint en als ouders gezond start, dan staat je (ongeboren) kind al met 2-0 voor voor een gezond leven.” Dat zorgt volgens Mulders óók voor meer kansen in het leven. “Het geeft ook mogelijkheden om je als kind beter te ontwikkelen op school. Betere mogelijkheden voor een studie zorgt weer voor een beter netwerk, tot een leuke baan. We zien preconceptiezorg eigenlijk als een levensloopzorg. Goed voorbereid beginnen maakt de rest van je leven.”
Toch wordt het stellen van deze vraag door de meeste zorgprofessionals gezien als ’te persoonlijk’. “Dat komt doordat de meeste zorgprofessionals er niet mee zijn opgevoed. Het is relatief nieuwe kennis binnen de verloskunde. In het verleden, en soms nog steeds, wordt dit ervaren als bemoeizorg.”
Mulders ziet dat dat in de praktijk helemaal niet zo is. “Mensen willen graag dat zorgverleners actief hulp aanbieden en dat ze deze vraag stellen. Ze willen juist geïnformeerd worden over een kinderwens en hoe je dit het best aanpakt. Het wordt geschoven onder bemoeien, maar nu onthouden we mensen van informatie. Dat is echt niet meer van deze tijd.”
Om die reden proberen gynaecologen zoals Mulders een brug te slaan naar andere zorgprofessionals. “Als zij de vraag stellen, kunnen zij mensen leiden naar de juiste informatie. Bijvoorbeeld over het gebruik van foliumzuur, over het stoppen met roken, alcohol en drugs. Het zorgen voor – en behouden van – een gezond gewicht. Daarin kunnen mensen dan zelf een keuze maken. Hoe fitter je als vrouw, maar ook als partner en koppel aan de slag gaat, hoe beter de zwangerschap verloopt.”
In haar werk komt Mulders dagelijks in aanmerking met aanstaande ouders die te maken hebben met chronische ziekten. “Het fijne van preconceptiezorg is dat je patiënten optimaal kunt instellen met behulp van behandeling. Er zijn tal van ziektebeelden die samengaan met een vroeggeboorte, hoge bloeddruk problemen van de moeder tijdens de zwangerschap of klein geboortegewicht van de baby. Deze ziektes zijn vaak goed te behandelen met veilige medicatie. Zo kunnen we ervoor zorgen dat de zwangerschap beter en langer verloopt, dat is beter voor de uitkomst van het kind.”
Wie (veel) te vroeg geboren wordt, heeft daar vaak een leven lang last van
“Ik merk ook dat vrouwen het heel fijn vinden om voorafgaand aan de zwangerschap kennis te maken met de gynaecoloog. Zo krijgen ze een beeld van de persoon die haar gaat begeleiden in de zwangerschap die mogelijk met risico’s verloopt. Dat stelt ze enorm gerust.”
Naast het medische aspect, speelt de sociale omgeving een rol op je gezondheid. “Stress, van bijvoorbeeld mentale problemen maar ook van schulden of werk, gaat ook samen met de kans op vroeggeboorte of een kind met een te laag geboortegewicht. Daarom focussen we ons niet alleen op het medische gedeelte maar ook op het welzijn. We proberen ervoor te zorgen dat aanstaande ouders in een zo mentaal mogelijk stabiele en veilige omgeving zitten.”
Om dit proces van preventieve zorg nog toegankelijker te maken, heeft het Erasmus MC meegewerkt aan de ontwikkeling van de risicotool www.zwangerwijzer.nl. “Daarin worden alle factoren, van leefstijl tot medisch, familie tot sociaal uitgevraagd. Zo kunnen mensen zelf kijken wat aandachtspunten rondom hun kinderwens zijn en wat ze eventueel kunnen verbeteren. Stel dat er risicofactoren of aandachtspunten uitkomen, dan volgt een concreet advies: maak dan een afspraak met de huisarts, een verloskundige of gynaecoloog.”
Ook in de praktijk komt Mulders weleens stellen tegen waar ze risicofactoren of aandachtspunten bij ziet. “Het hangt echt van de risicofactor af, maar als ze al zijn ‘begonnen’, dan geef ik ze toch mee dat nu misschien niet het geschikte moment is om zwanger te raken. Dat het belangrijk is eerst die punten aan te pakken. Dat is altijd een advies. Er zijn een aantal stellen die er dan toch voor kiezen om anticonceptie te hervatten.”
Wanneer moet je met deze voorbereiding beginnen? “Ik zeg altijd dat je daar min of meer een jaar voor nodig hebt. Het is belangrijk dat je gezond zwanger wordt en dat stukje bij beetje voorbereidt. Een jaar kan niet altijd, als er risicofactoren zijn als roken of als iemand te zwaar is, heb je nou eenmaal meer tijd nodig. Maar over het algemeen is een jaar voor die daadwerkelijke kinderwens een goed moment om daarmee aan de slag te gaan.”
Mulders heeft ook advies voor mensen die bijvoorbeeld binnen een maand zwanger willen worden. “Start direct met foliumzuur, dit is goed voor de aanleg van de organen van jouw ongeboren baby. Daarnaast zijn calcium en vitamine D van belang. Eet gezond en gevarieerd. Op de site van het Voedingscentrum staan specifieke adviezen voor zwangerschap en een kinderwens. Zorg dat je voldoende beweegt en dat je beschermt
Hoewel preconceptiezorg in de richtlijnen staat, is het nog niet standaard in de dagelijkse praktijk van zorgprofessionals. “Het is helaas nog zo dat we als dokters heel veel bezig zijn met zieke mensen beter maken. Aan het voorkomen van ongezondheid komen we nog niet veel toe. Maar ook die preventiezorg maakt je een optimaal zorgverlener. Ik vind dat we als zorgverleners hierin onze verantwoordelijkheid moeten nemen. Als je dat doet, doe je het goed.”
Tóch een wijntje en geen foliumzuur slikken: vrouwen vaak niet goed voorbereid op zwangerschap
