Mees vertelt dat de planning rondom de decembermaand al jaren voor spanning zorgt. “Ik heb het gevoel dat ik me moet opsplitsen: mijn vader en zijn familie aan de ene kant, en mijn moeder en haar familie aan de andere kant. En dan was er dit jaar ook nog gedoe over bij wie ik eerste kerstdag moest zijn. Alsof degene bij wie ik eerste kerstdag ben mijn favoriete ouder is.”

Ouders Mees

De ouders van Mees zijn vier jaar geleden gescheiden, maar er is nog steeds veel spanning en ruzie tussen hen. Mees vindt dit moeilijk en wil die spanning niet voelen. Dus doet hij heel erg zijn best om zijn ouders allebei zo tevreden mogelijk te houden.

Hij heeft inmiddels geleerd welke dingen hij dan beter niet kan doen, bijvoorbeeld bij de ene ouder enthousiast zijn over iets wat hij met de andere ouder heeft gedaan. “Laatst was ik met papa naar Amsterdam”, vertelt Mees me. “Dat was echt een superleuke dag. ’s Avonds belde mama mij en vroeg hoe het was geweest. Ik weet inmiddels dat ik dan het beste kan zeggen ‘mwah, wel prima’, om er vervolgens niet meer over te praten. Terwijl ik eigenlijk het liefst zou willen vertellen wat we allemaal gedaan hebben.”

Andersom gebeurt dit ook. “Zoals deze kerst. Mama had mij in september al gevraagd of ik eerste kerstdag bij haar wilde zijn. Ja, ik dacht prima, dat zien we dan wel weer. Ik heb er verder nooit meer aan gedacht. Maar nu vroeg papa mij dus ook voor eerste kerstdag. Mijn opa wil dan met de hele familie samenzijn. Maar ja, ik heb mama al beloofd. En als ik haar vraag om te wisselen, dan weet ik nu al dat ik daar problemen mee ga krijgen.”

Loyaliteit

We praten vaak over het loyaliteitsconflict waarmee kinderen tijdens scheidingen te maken krijgen. Ze willen hun beide ouders tevreden houden, maar moeten soms wel bepaalde keuzes maken. Ouders kunnen kinderen ook voor een keuze stellen, zoals bijvoorbeeld Mees’ vader, die ervan uitgaat dat Mees eerste kerstdag wel even met zijn moeder zal regelen. Maar wat hij niet weet, is dat Mees hier last van heeft. Er niet van kan slapen. Want het lijkt makkelijk, maar zo’n keuze staat voor een kind vaak symbool voor een keuze tussen papa of mama. En wat het niet makkelijker maakt: de ouder ervaart het ook vaak zo en laat dat merken.

Gelukkig zijn er veel ouders die samen beslissen over de verdeling van de feestdagen. Dit is doorgaans ook vastgelegd in een ouderschapsplan. Maar in de praktijk zie ik dat ouders proberen om van die afspraken af te wijken, omdat dit voor hen beter uitkomt.

Wat is de reden dat een kind zo met zijn loyaliteit worstelt? Kinderen zijn nu eenmaal loyaal, dat hoort bij het kind zijn. En dat hoeft niet meteen een probleem op te leveren, het is ook iets moois. Het wordt pas lastig als ouders deze loyaliteit op een negatieve manier aanspreken. Mees vertelt hoe zijn moeder zal reageren als hij zou vragen om de kerstdag om te ruilen: “Dan gaat ze zoiets zeggen als: ‘Ga maar naar je vader, ik weet dat je het daar altijd leuker vindt’”.

Manipulatie

Ouders kunnen met zulke opmerkingen enorme invloed hebben en inwerken op het schuldgevoel van hun kind. Het is een vorm van manipulatie waardoor hun kind onzeker wordt en bang om de ouder teleur te stellen. Mees ervaart dit ook zo.

“Ik denk bij alles wat ik met de ene ouder doe: hoe is dat voor mijn andere ouder? Moet ik het wel vertellen? Daardoor kan ik er eigenlijk al minder van genieten.”

Onverwerkte emoties

Ik ben blij dat Mees bij me komt om over zijn gevoel te kunnen praten. Het helpt als ik hem vertel dat wat hij voelt heel normaal is. Dat het niet aan hem ligt. Ik kan hem uitleggen wat loyaliteit precies is en hoe dat werkt bij kinderen. Ik beloof hem dat ik met zijn ouders zal praten, om ze uit te leggen dat het moeilijk is voor Mees dat hij zo tussen hen in staat.

Voor ouders is een belangrijke taak weggelegd. Zij kunnen alle verschil maken in de manier waarop hun kind zich klem voelt zitten. Maar dat is helaas geen makkelijke of snelle weg. Hun eigen verdriet om de scheiding, onverwerkte emoties en angst om hun kind aan de andere ouder te verliezen, speelt vaak nog een belangrijke rol. En dus is Mees deels afhankelijk van hun bereidheid om deze emoties een plek te geven en met een schonere lei verder te gaan.

Grenzen aangeven

Naast praten kunnen kinderen ook iets anders doen: leren hun grenzen aan te geven, zodat hun gevoel niet wordt ondergesneeuwd in het willen pleasen van hun ouders. Voor kinderen is een teleurgestelde ouder nooit fijn, maar het is soms de enige manier om voor zichzelf op te komen. Als kinderen leren zich hier minder schuldig over te voelen, kunnen ze hun ouders beter laten zien wat ze belangrijk vinden.

Hoewel hij dat in het begin best moeilijk vond, zet Mees toch al snel goede stappen. “Wat deed je met oud en nieuw?”, vraag ik hem als we afscheid nemen. Mees pakt zijn jas en kijkt me aan. “Nou, mijn beste vriend vroeg of ik wilde komen en blijven slapen. Dat leek me superleuk, want daar zouden ook nog andere vrienden van school zijn. Ik was alleen bij mijn vader dit jaar en wist dat hij dat niet leuk zou vinden.”

Ik wil wat zeggen, maar Mees is me voor. “Maar ik heb gezegd dat ik nu eenmaal een puber ben en deze avond graag bij mijn vrienden wilde zijn. En gezegd dat hij toch ook ooit puber geweest is, dus het vast wel zou begrijpen.” Hij kijkt me aan. We schieten allebei in de lach. “En hoe reageerde papa toen?”, vraag ik hem. “Hetzelfde als jij”, zegt Mees. “Hij moest lachen. En het mocht.”

Goed zo, Mees. Happy new year.

‘Gescheiden ouders willen hun jarige kind allebei zien, maar slagen er niet in hun eigen sores aan de kant te zetten. Voor kinderen is dit enorm stressvol’Lees ook