We noemen ze massaal ‘schaamlippen’, maar waar moeten we ons dan precies voor schamen? De campagne Schaamteloos brengt hier verandering in. ‘Vanaf nu noemen we het vulvalippen’.
Want er is helemaal niets om je voor te schamen.
Waarom we moeten stoppen met het woord 'schaamlippen': 'Niets om je voor te schamen'
Schaamlippen
Wanneer Shari Klein, oprichter van het platform Pleasure Society, met de Chinese onderneemster Diana Lin over de Nederlandse benaming schaamlippen spreekt, wordt ze verbaasd aangekeken.‘You name them shame lips’!? “Ze vond het absurd”, vertelt Shari. “In haar moedertaal noem je het Yin Chun, een correcte terminologie en in het Engels spreek je over de anatomische benaming labia. “Deze woorden zijn – in tegenstelling tot de Nederlandse taal – niet doordrenkt met schaamte.
“Het woord ‘schaamlippen’ is afkomstig van het Latijnse ‘pudenda’, wat ‘delen waarvoor je je moet schamen’ betekent”, vertelt taalkundige Vivien Waszink. “We zijn dus al een aantal eeuwen gewend om het lichaamsgedeelte dat we bedekken te duiden met schaamte.” Van schaamhaar tot schaamstreek en dus ook schaamlippen. Dat we het woord ‘schamen’ niet voor het mannelijke lichaamsdeel gebruiken, zegt veel over hoe we naar het vrouwelijk lichaam kijken. Waszink: “Het duidt het onderscheid aan dat we maken tussen mannen en vrouwen.”
Met het woord ‘schaamlippen’ groeien we op in een cultuur die ons leert dat er iets te schamen en te verbergen valt. “We doen er lelijk over en gebruiken het schaamwoord ‘schaamlippen'”, zei seksuoloog Leila Lambrechts eerder in een interview met LINDA.
Ellen Laan
Klein en Lin besloten er werk van te maken. Ze bedachten een plan om het woord ‘schaamlippen’ onder de aandacht te brengen – en uit te roeien. Ook activistisch ondernemer Sebastian Kersten sloot zich bij de beweging aan. “‘Schaamlippen’ is een onzinterm”, vindt hij. “Al van jongs af aan vroeg ik me af: waar slaat dit woord op? Waarom schaamte? Het verbaasde me dat niemand anders zich dit realiseerde. Dat is precies wat we met de campagne Schaamteloos willen aanwakkeren; bewustzijn creëren over de taal die we gebruiken.”
Met de campagne geven ze gehoor aan de oproep van de overleden hoogleraar seksuologie Ellen Laan. “Schaamlippen. Hartstikke fijn dat ze er zijn, maar de ‘schaam’ in deze naam is nergens voor nodig”, zei Laan in 2021 in een interview met LINDA. ‘Misschien moeten we het hebben over vulvalippen’, opperde de hoogleraar destijds op platform Twitter. ‘Een anatomisch correcte benaming. We hebben het ook niet over schaamballen.’
Laan maakte zich jaren hard voor seksuele gezondheid en gelijkheid. Ze sprak zich uit over grote misverstanden op het gebied van seks – waaronder de schaamte in het woord ‘schaamlippen’. “Zij was de beginner van de terminologieverandering en we willen haar legacy voortzetten”, aldus Klein.
Hoogleraar Ellen Laan is klaar met de schaamlip: 'Zeg 'vulvalippen', het is anatomisch correct'
Taalcorrectie, geen schaamlipcorrectie
Klein, Lin en Kersten streven ernaar om het woord ‘vulvalippen’ te introduceren in De Dikke van Dale. Ambitieus, want al sinds de jaren ’90 zijn er geen woorden meer uit het woordenboek geschrapt. ‘Schaamlip’ zal dus niet snel verdwijnen uit de Van Dale, maar er is wél kans op het introduceren van een nieuw woord. Door de jaren heen zijn er heel wat nieuwe woorden bij gekomen, van influencer en selfie tot airfryer. En wie weet binnenkort dus ook ‘vulvalippen’.
Een ander doel van de campagne is om bewustwording te creëren over dit begrip in de Nederlandse taal. Geen makkelijke opgave: het woord ‘schaamlippen’ gebruik je niet veel in het dagelijks leven. Dat herkent Klein. Als ze met vrienden en familie over de campagne spreekt, reageren die geschrokken. “Mensen denken er niet veel over na. Maar als ze zich realiseren dat het woord ‘schamen’ wordt gebruikt, vinden ze het vaak raar. Het is ooit cultureel zo bepaald, maar nu is het tijd voor een taalcorrectie.”
Volgens seksuoloog Lambrechts moeten we jonge kinderen én onszelf aanleren dat de vulva normaal is en dat alles wat ermee te maken heeft – van afscheiding en menstruatie tot vulvalippen – niets is om je voor te schamen. Dat is misschien makkelijker gezegd dan gedaan, want tot op heden heerst er een taboe op deze onderwerpen. Dat herkent ook Kersten: “Het woord ‘schaamlippen’ impliceert dat het een gebied is waar we iets van moeten vinden, waar je je voor schaamt. Het is onze Nederlandse taal die deze negatieve associatie creëert. Ik heb berichten van vrouwen gelezen die op hun dertigste of zelfs ver in hun vijftigste nog nooit naar hun vulva hebben gekeken. Dan weet je bar weinig over je eigen lichaam.”
Onzichtbaarheid van vulva’s
De ondernemers vinden het onbegrijpelijk dat er een hele plastische chirurgie-business bestaat voor het ‘corrigeren’ van vulvalippen. “Natuurlijk bestaan er medische redenen, maar er zijn ook vrouwen die een correctie willen omdat ze zich niet realiseren wat ‘normaal’ is”, aldus Klein. “Mensen met vulva’s zien weinig vulva’s. En als ze die al zien, zijn ze vaak niet realistisch, met dank aan de porno-industrie.”
“Het is de onzichtbaarheid van vulva’s die zorgt voor een gebrek aan kennis”, denkt ook Kersten. “Als je schaamlippen opzoekt op het internet, poppen er artikelen over schaamte, uitstekende schaamlippen en klachten op. Ook vind je tal van klinieken die je een schaamlipcorrectie aanbieden.” ‘Schaamlipcorrectie’ vindt hij overigens een belachelijke term. “Als we het vulva-aanpassing noemen, kan de helft van die branche opdoeken. Voor mij al een reden om deze campagne te laten slagen. Maak een eind aan de onzekerheid, aan de onzichtbaarheid en aan de schaamte.”
Dit Instagram-account viert de diversiteit en schoonheid van de vulva
Nieuwe term
Het woord ‘vulvalippen’ in de Nederlandse voertaal introduceren gaat volgens taalkundige Waszink echter langzaam en moeilijk. “Mensen kunnen het nieuwe woord flauwekul vinden en houden vast aan het woord dat ze kennen.” Hoe zet je een aanpassing in een cultuur door die al jarenlang is vastgeroest?
Daar hebben Klein en Kersten over nagedacht. “Het doel is dat Nederlanders het woord ‘vulvalippen’ op schrift veelvuldig voorbij zien komen”, aldus Kersten. “Van printmedia tot online en bij medische organisaties – we willen dat het woord ‘schaamlippen’ overal vervangen wordt door ‘vulvalippen’. Daar zijn journalisten en mensen uit de media verantwoordelijk voor, maar ook gynaecologen, doktoren – noem maar op.”
Vagina vs. vulva
Kersten: “Iedereen die het woord in de mond neemt om welke reden dan ook, moet het veranderen naar ‘vulvalippen’. Op deze manier zal de samenleving het onbewust overnemen en gewend raken aan de nieuwe term.” Ook Waszink schetst hoop. “Als er veel media-aandacht is en erover gesproken wordt in de maatschappij, gaan mensen het overnemen.”
Zo ging het ook met het woord ‘vulva’. Tien jaar geleden spraken de meeste mensen nog over de vagina, wat anatomisch incorrect is als je het over het uitwendige gedeelte hebt. Als we nu over het vrouwelijk geslachtsdeel spreken, gebruiken de meesten de correcte benaming: de vulva. Het had een lange adem, maar deze aanpassing in de taal lijkt zijn vruchten af te werpen. In bladen en kranten lezen we steeds meer over de vulva en ook in de volksmond wordt het woord ‘vagina’ bijna alleen nog gebruikt als we het over het inwendige geslachtsorgaan hebben.
Van vulva tot vagina en labia majora: we leggen nog één keer uit wat precies wat is
Vulvalippen
Het Ad Hoc Collectief – bestaande uit de Pleasure Society, The Oh Collective en The Vulva Gallery – wil de schaamte én het taboe doorbreken. “Enerzijds willen we zorgen voor bewustwording van dat onze taal een grote invloed heeft op hoe we naar het lichaam kijken. Anderzijds willen we de absurditeit van het woord ‘schaamlippen’ laten inzien”, vertelt Klein.
Kersten vult aan dat ook de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen met deze bewustwording in de spotlight komt. Klein knikt instemmend: “We zijn aan het emanciperen rondom seksualiteit. Stigma’s op lichamen en naaktheid worden verbroken, maar de taal blijft achter. De verandering van ‘vagina’ naar ‘vulva’ is een begin, maar vulvalippen horen óók bij deze verandering in onze cultuur.”
Waszink vermoedt dat er in de beginjaren van de eventuele taalverandering een kans bestaat dat zowel het oude als het nieuwe woord gebruikt wordt. “Taalverandering gaat niet over één dag ijs.” Maar lastig of niet – Klein en Kersten gaan geen uitdaging uit de weg.
De geur en smaak van de vulva is een taboe: 'We moeten jonge kinderen en onszelf aanleren dat het normaal is'
