Lily

Een tikkeltje schuchter zit Lily, 25 jaar oud, tegenover me. We hebben afgesproken in een tentje om de hoek bij de Pauluskerk waar ze af en toe naar de medische post komt. Een aantal weken geleden zag ik haar weer zitten in de wachtkamer. Ze valt meteen op: met haar sneakers en verzorgde paardenstaart ziet ze er typisch Nederlands uit en zo klinkt ze ook als je haar hoort praten. Maar in de wachtkamer zit ze tussen de daklozen en veelal mannelijke arbeidsmigranten, die – net als zij – niet echt meedoen in de maatschappij.

Maar ergens anders kan ze niet terecht met haar medische klachten.
Ze neemt een slok van haar thee terwijl ze me onderzoekend aankijkt. Ze heeft haar vriend meegenomen. Hij wil niks drinken. “Vind je het spannend?” vraag ik aan haar. “Ja”, zegt ze, “maar ik vind het belangrijk om mijn verhaal te vertellen.”

Op de vlucht

Ik snap dat Lily bang is. Want ondanks dat ze vanaf haar eerste levensjaar al in Nederland is en zich dus volledig Nederlands voelt, is ze al haar hele leven op de vlucht, zonder iets te hebben misdaan. Ze komt heel vaak met allerlei angstklachten naar me toe. Want elke dag moet ze opletten dat ze niet per ongeluk iets doet waardoor weer naar haar identiteitskaart wordt gevraagd.
Die heeft ze namelijk niet, en dan kan je zonder pardon in de gevangenis worden gegooid, zonder dat je weet wanneer je eruit mag. Zelf een crimineel weet dat wel.

Ik vraag waarom zij niet in Nederland mag blijven, in tegenstelling tot veel andere immigrantenkinderen die hier al jaren wonen. Haar ouders blijken, achteraf gezien, onhandige keuzes te hebben gemaakt. Uit liefde voor elkaar en de kinderen, dat wel. En uit onwetendheid misschien. “Wat bedoel je?” vraag ik verbaasd.

Dan begint ze te vertellen.

Asielzoekerscentrum

Vlak na Lily’s geboorte in Armenië, vluchtte haar vader naar Nederland om politieke redenen. Toen Lily 1 jaar oud was, volgde haar moeder met Lily en haar broertje. Maar in Nederland werd niet geloofd dat ze een gezin waren. En dus moesten ze apart wonen. Haar vader in het ene asielzoekerscentrum en haar moeder met haar broer en Lily in het andere. Elk half jaar moest ze weer naar een ander asielzoekerscentrum en veranderen van school. De asielprocedure verliep traag en jaren achter elkaar moest ze apart van haar vader leven. Haar ouders hielden dat niet vol. Ze besloten om in andere landen, Frankrijk en Duitsland, een verblijfsvergunning aan te vragen.

Maar Nederland eiste dat ze terugkwamen omdat asiel niet in meerdere landen tegelijkertijd aangevraagd kan worden. Het gezin kwam terug en werkte mee. Toen wisten ze nog niet dat ze door hun omzwervingen geen aanspraak zouden kunnen maken op het kinderpardon. Dat was een regeling uit 2013 waarmee kinderen van asielzoekers die langer dan vijf jaar aaneengesloten in Nederland woonden en eigenlijk het land uit moesten, een kans kregen om te blijven. Hun asiel werd dan ook afgekeurd.

Als 14-jarige scholier werd Lily van straat meegenomen en naar een gevangenis gebracht waar ze op haar vliegticket terug naar Armenië moest wachten. Haar broer bleek onvindbaar. In het vliegtuig werd ze samen met haar ouders vastgebonden. Zes bewakers gingen mee: standaardprocedure, kreeg ze te horen. “Vernederd voelde ik me, alsof ik een crimineel was”. Ze kijkt verdrietig naar haar kopje thee.

'Ze vermagert snel, haar borstvoeding loopt terug en ze kan geen poedermelk betalen. Zelfs voor luiers is geen geld'Lees ook

Trauma’s

Na een jaar vluchtte het gezin Armenië uit: ze konden het daar niet volhouden. Ze sprak de taal niet en mocht niet naar school omdat ze het Armeense schrift niet kende. Ze doorleefde er ook alle trauma’s die haar ouders hadden meegemaakt voordat ze vluchtten: “Ik heb het daar liever niet over, maar Armenië heeft mijn moeder heel slecht behandeld.”

Haar ouders kochten een vliegticket naar Italië waar ze een visum voor hadden bemachtigd. Vervolgens reden ze de grens over terug naar Nederland. Maar haar moeder achtte de kans op asiel klein en wilde het in Duitsland proberen.

Achteraf stom vindt Lily, want als ze, weliswaar ongedocumenteerd, in Nederland was gebleven had ze aanspraak kunnen maken op het hernieuwde Kinderpardon dat in 2019 wederom werd toegekend aan een aantal gezinnen waarvan de kinderen 5 jaar achtereen in Nederland hadden gewoond. Haar broer maakt hier, paradoxaal genoeg, wel nog kans op, gezien het feit dat hij zich verstopt had in Nederland.

Vrouwenhuis

In Duitsland leerde ze de taal en volgde ze de Hauptschule, een soort VMBO. Toen ze 18 werd, werd ze apart gezet van haar ouders in een vrouwenhuis, dat moest volgens de Duitse asielregels. Vreselijk, vond ze het daar. Ze mocht er niemand mee naar toe nemen en het was ver weg van haar ouders. Ze werkte ‘zwart’ in een cafeetje waar ze twee vriendinnen maakte.

Maar tijdens een routine identiteitscontrole werd ze gesnapt en zat ze voordat ze het wist in een busje op weg naar een vrouwengevangenis van waar ze Duitsland uitgezet zou worden. Toen ze uiteindelijk naar het vliegveld werd vervoerd, was alles wat ze kon bedenken dat ze niet terug wilde naar Armenië, dat land waar ze niet thuishoorde. Ze wist zich uit het busje te wurmen en kon alleen maar aan rennen denken. Ze rende de vluchtstrook op en daarna een maïsveld in. “Ik zat uren in dat maisveld. Het werd donker en ik was enorm bang.” Gelukkig kon ze haar vriendinnen bereiken, die haar vervolgens naar Nederland reden.

'Ze is uitgeput. Elke nacht werkt ze, om overdag weer voor haar zoon te zorgen. Niemand houdt zo’n leven vol'Lees ook

Machteloos

Ik voel me machteloos als hulpverlener, want ik kan de oorzaak van haar angstklachten niet behandelen. Alles waar ze naar verlangt, is zekerheid dat ze mag blijven in het land waar ze opgroeide. Het voelt onwerkelijk dat mijn eigen kinderen, die vanwege het werk van hun ouders in Kenia opgroeiden en nog geen twee jaar in Nederland wonen, hier wel mogen blijven.

Ik kan me de keuzes van haar ouders wel voorstellen. Want hoe weet je wat en wie je moet geloven? Ik zie het zo vaak bij mijn patiënten in de Pauluskerk en in de Bijlmer, in Amsterdam, waar ik ook werk: na jaren van afwijzing, is er geen enkel vertrouwen meer in overheidsinstanties. Ze hebben het gevoel dat het systeem hen enkel tegenwerkt. Problemen stapelen zich op. En angstklachten worden zo groot dat ze onbehandelbaar worden.

Lily is bang dat ze nooit een toekomst zal op kunnen bouwen hier. Uit angst voor de autoriteiten, gaat ze zo min mogelijk de straat op. Ze zit eigenlijk vooral binnen, in het huis waar ze op dat moment logeert. Soms bij kennissen en vaak bij haar vriend. Als hij overdag werkt, brengt ze er doelloos haar dagen door. “Ik leef niet. Ik bereik niks, ik rol de dag door met het kijken van series.” Tijdens de coronaperiode voelde ze geen enkele verandering in haar leven. “Ik leef altijd zo”. Ze probeert zich wel nuttig te maken en doet af en toe schoonmaakwerk. En via een stichting kon ze een online opleiding tot pedagogisch medewerker volgen. Helaas zonder diploma, want dat mag niet zonder verblijfsvergunning.

Huisje boompje beestje

Haar vriend lijkt wat te ontdooien. Hij vertelt dat zijn moeder, die ook bij hem thuis woont, gek is op Lily en dat ze altijd mag logeren als ze wil. Gelukkig waren er vaker lieve mensen om Lily heen. Zo waren er een paar maanden dat ze met het hele gezin in een huis woonden dat was gesponsord door de kerk “dat was oprecht de mooiste tijd in m’n leven, zoveel rust”. En haar mentor op de middelbare school zorgde ervoor dat zij, toen hun asielaanvraag definitief werd afgewezen, in 3 MAVO haar eindexamen mocht doen. Ze heeft toen, door heel hard te werken, het examen gehaald. Hij organiseerde een speciale diploma-uitreiking in de klas voor haar. Heel dankbaar was ze.

Als ik Lily vraag wat ze graag zou willen, antwoordt ze in accentloos Nederlands “Ik wil dolgraag werken. Huisje boompje beestje. Belasting betalen. Mijn eigen kamer. Net als andere Nederlanders. Maar een kind krijgen durf ik niet. Ik wil dat mijn toekomstige kinderen een beter leven krijgen dan ik en een kans krijgen in Nederland. En dat kan ik ze op dit moment niet geven.”

Ik vind het onvoorstelbaar dat iemand zoals Lily geen kans krijgt in Nederland. Het beeld van de immigrant als gelukszoeker, dat vaak in de media wordt geschetst en die ik ook echt wel eens in mijn werk zie, staat zo haaks op het meisje dat ik voor me heb: iemand die hard werkt, diploma’s haalt, vloeiend Nederlands spreekt. Maar die door de, uit liefde gemaakte, keuzes van haar ouders niet aan de regeltjes voldoet.

En hier nooit mag zijn.

Huisarts Michelle van Tongerloo: 'Tegenwoordig kunnen mensen heel makkelijk en vrij snel ernstig in de problemen komen'Lees ook