Liliana

“Hoi, ik ben Liliana en ik ben hier voor de afspraak”, zegt Liliana, terwijl ze een stevige hand geeft aan Cristina, de coach naar wie ik haar heb verwezen. Cristina voelt meteen: dit is de handdruk van een vechter, van iemand die overleeft. Maar dat spreekt ze dan (nog) niet uit. In plaats daarvan vraagt ze hoe ze haar kan helpen. “Stop mijn gedachten, alsjeblieft”, zegt Liliana terug.

Met grote ogen kijkt ze Cristina bijna smekend aan. Haar hoofd staat namelijk altijd aan, waarschijnlijk al vanaf het moment dat ze werd geboren, toen ze direct door haar moeder werd verlaten. Zo werd het systeem haar ‘thuis’: een jeugd niet meer en niet minder dan een optelsom van chaotische tehuizen en gebroken pleeggezinnen.

Op veel van deze plekken werd zij misbruikt: soms psychisch, soms ook lichamelijk, maar veilig was ze nooit. Het gaf haar de overtuiging dat er iets mis met haar was. “Dat ik vies ben”, zegt ze daarover.

Jeugdzorg

Ze ontsnapte uit de jeugdzorg, besloot dat het leven op straat en op willekeurige banken bij relatief vreemden beter was dan daar. In die spelonken van een samenleving waar de grootste gave overleven is, leerde ze al snel dat op je hoede zijn, slapen als een dolfijn (altijd met één hersenhelft aan) en rennen, vaak zo hard als je kan, een vaardigheid is die je snel moet aanleren.

Om niet weer door jeugdzorg te worden gevangen, leefde ze grotendeels onder de radar. Steeds weer over haar schouders kijkend, nam ze iedere slecht betaalde rotbaan aan en werkte ze zich kapot – tot iemand haar tot stilstand bracht. Ze werd verliefd.

'Het duurt even voordat mensen zich écht realiseren dat ze dakloos zijn. Maar opeens komt die klap, en dan de schaamte'Lees ook

Ze moest bij hem weg

Toen ze trouwde, dacht ze even dat ze rust had gevonden. Maar het probleem is: als je het verleden niet heelt, heeft het de neiging zich te blijven herhalen. Je kiest bijna instinctief de mensen uit die niet goed voor je zijn. Dat zijn vaak mensen die nóg meer problemen hebben dan jij, zodat je niet geconfronteerd hoeft te worden met je eigen sores.

En zo koos Liliana een man uit die niet goed voor haar was: ook hij mishandelde haar. Maar het was pas toen ze kinderen kreeg, dat ze zich realiseerde dat ze bij hem weg moest gaan, als ze niet wilde dat haar kinderen hetzelfde zouden meemaken als zij. 
En zo begon het rennen weer, het rennen dat ze maar al te goed kende, maar nu behoorlijk wat zwaarder.

Ze rende nu namelijk niet meer alleen, maar met drie kleine kinderen. Maar toen ze eenmaal begon met rennen, kwam er zo’n kracht vrij dat ze verder dan ooit rende: uit Portugal. Ze wilde weg uit dat land waar ze door iedereen in de steek was gelaten die voor haar had moeten zorgen – naar een land waar ze opnieuw kon beginnen en haar kinderen betere kansen zouden krijgen.

Rennen naar Nederland

En zo rende ze naar Nederland. Toen ze hier aankwam, was ze uitgeput. Maar rust is je na zo’n emigratie niet gegund. Weer moest Liliana alles weer zelf uitzoeken. De simpele dingen. Waar kon ze brood kopen dat haar kinderen wél lusten? Waar vond ze goedkope schoonmaakspullen? Hoe kwam ze eigenlijk aan zo’n pas, zodat ze met de tram kon reizen?

Maar ook alle complexe dingen: je registreren in Nederland, werk zoeken, een woning en een school. Maar het lukte allemaal, natuurlijk. Want Liliana is een vechter, een overlever. Die niet stopt, die blijft rennen en iedereen inhaalt, maar zo ook helemaal alleen blijft.

Ze had veel te veel meegemaakt
Op een gegeven moment ging het me wel opvallen dat ik haar zo vaak op mijn spreekuur zag – bijna iedere week wel – maar nooit voor haarzelf; altijd voor haar kinderen. En ik begon ook in te zien: er is eigenlijk helemaal niet zoveel met haar kinderen aan de hand, behalve dan dat zij zich blijkbaar veel zorgen over hen maakt. En ze zag er eigenlijk ook zorgelijk uit: moe, bleek en mager. En op haar hoede.

En dus vroeg ik een keer, nadat ik voor de zoveelste keer had gezegd dat het écht normaal is dat haar dochter vaak hoest, hoe het eigenlijk met háár ging. 
”Goed”, zei ze toen, en ze sloot het gesprek af. Ik liet het er toen bij. Maar de volgende keer vroeg ik het weer. En weer. En weer. En nog een keer. Tot ze eindelijk een heel klein stuk van haar verhaal met me deelde, waarna ik direct begreep dat ze veel te veel had meegemaakt. Ik stelde voor of ze niet eens met Cristina, een coach gespecialiseerd in trauma, wilde praten.

Stevige handdruk

En zo stond ze dus die woensdagmiddag voor Cristina’s neus. Gaf ze haar een stevige handdruk en vroeg ze Cristina of ze haar brein rustiger kan krijgen. Maar waar te beginnen als je door je trauma’s alleen maar wil rennen en alles wantrouwt? Als je diep van binnen voelt: als zelfs mijn moeder mij niet wilde hebben, dan ben ik niks waard.

Het begint met een pas op de plaats. Het begint met de verantwoordelijkheid te nemen om te stoppen met rennen, om te leren voelen.
Dat begint met: stoppen met werken. Met uitslapen, of weer naar bed gaan als je kinderen op school zijn. Met lekker voor jezelf koken. Maar ook met gedisciplineerd naar therapie gaan om vervolgens diep te graven.

Leren dromen

Tijdens therapie ging ze terug naar haar kindertijd en liet Cristina zien hoe haar onveiligheid toen de blauwdruk werd voor haar gedrag in rest van haar leven. Maar ze leerde Liliana ook dat het mogelijk is om dat onveilige kind weer in veiligheid te brengen – in haar huis, haar thuis in Nederland.
Liliana vond niet alleen zichzelf opnieuw uit: ze leerde ook om te dromen.

Een keerpunt in haar leven, want mensen op de vlucht geven dromen op, omdat ze niet meer geloven dat een rustig en fijn leven voor hen is weggelegd. 
En haar droom kwam uit. Zoals zoveel migrantengezinnen maakt ook Liliana Nederland sterker, puur door haar drijfveer haar kinderen het beste van de wereld mee te geven. Inmiddels behoren ze tot de beste van de klas en wil een van haar kinderen advocaat worden, om mensen zoals zijn moeder beter te beschermen.
En Liliana’s handdruk? Die blijft onverminderd stevig. Maar als ze me nu een hand geeft lacht ze daarbij, voor het eerst.

Het verhaal over Liliana werd opgetekend door Michelle van Tongerloo en Cristina Popescu. De afgelopen drie jaar heeft Cristina gewerkt als outreachmedewerker bij Europese migranten in Rotterdam en als trauma- en burn-outcoach in haar eigen praktijk.

'Zijn kanker zaait uit en dus overlijdt hij. Nasima blijft achter met haar twee jonge kinderen. In een land dat ze niet goed kent'Lees ook