‘Als het maar gezond is’, is een gevleugelde afspraak, maar er zijn best wat aanstaande ouders die stiekem een voorkeur hebben voor een jongen of meisje. En wat doe je dan?
Officieel mag het niet, maar het gebeurt wel: een medische behandeling ondergaan om de geslachtskeuze te bepalen.
Stel je weet het zeker: je wil (nog) een kind, maar alleen als het een jongen, of juist een meisje is. Dat lijkt misschien een waanzinnig luxeprobleem, maar voor sommige ouders is het dat niet.
Bijvoorbeeld als beide ouders drager zijn van het Duchenne-gen, een ernstige erfelijke spierziekte die alleen bij jongens voorkomt. Geslachtsbepaling kan ouders dan een kans bieden om een gezond kind op de wereld te zetten.
In Nederland is er één plek waar deze ouders terecht kunnen: het Maastricht Universiteit Medisch Centrum (MUMC+). Hier worden zogeheten Preïmplantatie Genetische Testen (PGT) uitgevoerd. Dit houdt in dat vrouwen een hormoonbehandeling volgen om de eitjes te laten rijpen, vergelijkbaar met de ivf-behandeling die vrouwen ondergaan bij verminderde vruchtbaarheid.
Vervolgens worden deze eitjes uit de eierstokken gehaald en bevrucht met het zaad van de aanstaande vader. Na een paar dagen worden er een paar cellen van de vrucht afgehaald en onderzocht op de erfelijke ziekte die moet worden uitgesloten. Alleen de bevruchte eitjes die niet aangedaan zijn worden vervolgens teruggeplaatst in de baarmoeder.
Lees ookHomostel mag IVF-kosten draagmoeder niet aftrekken van belasting: 'Discriminatie van kwetsbare groep'
Jaarlijks komen er in Maastricht zo’n 500 koppels langs die dit traject willen starten, vertelt hoogleraar PGT Christine de Die-Smulders, die als klinisch geneticus in het MUMC+ werkt. Maar slechts bij een klein deel van hen wordt puur gekeken naar het geslacht van het embryo. “Het is het mooiste als we embryo’s in de baarmoeder kunnen plaatsen die niet zijn aangedaan door de erfelijke ziekte. Als dat om medische redenen niet kan, kunnen wij onder strikte voorwaarden bepalen of het een jongen dan wel een meisje wordt.”
Om in aanmerking te komen voor zo’n geslachtskeuze-behandeling is het ziekenhuis gebonden aan strenge wetgeving. “Er moet sprake zijn van een ernstige erfelijke ziekte, maar dat is natuurlijk vaag, want wanneer is een ziekte ernstig genoeg om het uit te sluiten? Als daar twijfel over bestaat wordt het getoetst door een onafhankelijke landelijke commissie van medisch specialisten”, legt De Die uit.
Maar wat nou als je niet vanwege een erfelijke ziekte, maar om een andere reden een duidelijke voorkeur voor een jongen of meisje hebt? Bijvoorbeeld als je na drie dochters nog héél graag een stamhouder wil? De Die: “Dan kunnen wij je niet helpen. In Nederland zijn dat soort trajecten wettelijk niet toegestaan als er geen medische noodzaak is.”
Dat de wetgeving het in Nederland niet toelaat, wil overigens niet zeggen dat het niet gebeurt. In Nederland zijn zelfs enkele organisaties die wensouders helpen met zo’n traject. De ouders doorlopen in dat geval het hele voortraject vaak ‘gewoon’ in hun lokale ziekenhuis, maar moeten naar het buitenland reizen voor de terugplaatsing van de bevruchte eicel. In bijvoorbeeld Cyprus of de Verenigde Staten is preïmplantie geslachtsbepaling namelijk wel toegestaan.
Lees ookParis Hilton start met IVF-traject: 'Dan kan ik voor een tweeling kiezen'
Je moet er wel wat voor over hebben. Zonder medische oorzaak wordt het traject namelijk niet vergoed. De kosten voor één ivf-behandeling bedragen al snel tienduizend euro. Zeker als je naar het buitenland moet, loopt dat bedrag al snel op.
Klinisch geneticus De Die kijkt met gemengde gevoelens naar dit soort family balancing-initiatieven. “Ik vind het moeilijk te begrijpen dat je zo ver zou gaan en ik zou er nooit aan meewerken. Tegelijkertijd kun je over een ander niet oordelen. Het kán natuurlijk dat iemand echt een hele sterke voorkeur heeft. Iedereen heeft die keuzevrijheid.”
Ze wijst erop dat – nog los van de kosten – ook het PGT-traject zelf niet onderschat moet worden. “Het is geen simpel trucje. De vrouw krijgt wekenlang iedere dag hormonen ingespoten en moet ook die behandelingen ondergaan. Het is echt nogal wat. Om die reden verwacht ik ook niet dat geslachtskeuze in de toekomst veel ‘normaler’ gaat worden.”
Onderzoeken tonen ook aan dat verreweg de meeste ouders geslachtskeuze om niet-medische redenen onwenselijk vinden. Zij laten liever het lot bepalen.
En wie toch wat invloed wil uitoefenen: op het internet zijn oneindig veel tips te vinden over diëten, standjes en voedingssupplementen die de kans op een jongen dan wel meisje zouden beïnvloeden. Of dat de kans echt vergroot laten we even in het midden. Bovendien is het belangrijk om niet zomaar wat te doen, waarschuwt De Die. “Baat het niet dan schaadt het niet gaat niet altijd op als je zwanger wil worden.”
Lees ookJools Oliver overweegt ivf voor zesde kind: 'Die baby moet er komen'
Meer weten over PGT? In de podcast ‘Vanuit het hart‘ van het MUMC+ vertellen wensouders Simone en Dennis over het traject dat zij doorlopen om zwanger te raken.
