In de zesdelige serie Dubbel Gestraft gaat documentairemaker Jessica Villerius in op de misstanden in Nederlandse gevangenissen – van pesterijen en machtsmisbruik tot aanrandingen en mensonterende omstandigheden.
Deze eerste aflevering gaat verder waar Villerius’ vorige documentaire Zitten en Zwijgen (2023) is geëindigd. Het wordt pijnlijk duidelijk dat de situatie in de (vrouwen)gevangenissen nog niet veel is verbeterd.
In Zitten en Zwijgen onthulde Jessica Villerius misstanden in drie Nederlandse vrouwengevangenissen. Ze sprak daarvoor met meer dan 140 (!) vrouwen over aanrandingen, pesterijen en onredelijke straffen. Dubbel Gestraft gaat verder en bekijkt de Nederlandse gevangenis – inclusief vijftig huizen van bewaring – als geheel, oftewel: de plek(ken) waar ruim 10.000 mensen opgesloten zitten.
‘Maaike’, die ten tijde van de uitzending van Zitten en Zwijgen vastzat, vertelt hoe de docu destijds in de vrouwengevangenis ontvangen werd. “Vrouwen zouden maar wat verzinnen, werd er gezegd. Ze maakten zich zorgen over zichzelf en hadden het erover hoe ze daar goed mee weg konden komen, met wat er was gemeld.”
Jessica Villerius over haar vrouwengevangenis-docu: 'Ik ben me kapot geschrokken'
Jessica Villerius vertelt hoe ze eindeloos vaak probeerde in contact te komen met de directeur van PI Nieuwersluis, Francesca Salamone – maar tevergeefs. Tot op de dag van vandaag wil ze niet reageren. Ook is zij na de docu geen enkele keer naar de gevangenis gekomen om hier met de gedetineerden over te praten, zegt ‘Maaike’. “In plaats daarvan werden we via een briefje gevraagd om ook een aantal positieve dingen te noemen over de vrouwengevangenis. Ze wilden dat er ook positieve dingen in de media zouden komen.”
“Als je als vrouw een gevangenis leidt en dat zo naast je neerlegt; dat vind ik onbegrijpelijk”, zegt de advocaat van een aantal gedetineerden die slachtoffer werden. Een opvallend vervolg is dat de ene na de andere bewaker van de werkvloer verdwijnt. “Ze kregen de keuze om ontslag te nemen, zodat ze nog ergens anders aan de slag konden – terwijl de directie verplicht is om misstanden te melden op de voorvallenlijst.”
Toch is er ook goed nieuws na verschijning van de documentaire: drie verdachten worden vervolgd, en later wordt daar een vierde aan toegevoegd.
Helaas lijkt de situatie vandaag de dag nog nauwelijks verbeterd. Er heerst een angstcultuur en misstanden bespreekbaar maken is moeilijk. “Ze willen hun eigen hachje redden, er wordt veel in de doofpot gestopt.” Dat weet ook ‘Willem’, die wel besloot de misstanden te melden waar hij getuige van was. Dat kwam hem duur te staan.
“Ik maakte een melding, maar werd niet serieus genomen. Ik werd geschorst en kreeg een locatieverbod. Mijn leidinggevenden wisten van de misstanden, maar keken gewoon de andere kant op. Als je zoiets meldt, wordt het gezien als ‘je bent tegen de PI of tegen de overheid’. Je wordt dan met de nek aangekeken.” ‘Willem’ solliciteerde intern, maar werd keer op keer afgewezen.
Kijk de aflevering hier terug. Dubbel Gestraft is iedere donderdag om 20.20 uur te zien op NPO 3.
Jessica Villerius maakt docu over tbs-kliniek: 'Bijna alle daders zijn zelf ook slachtoffers'
