Van drugsbaron Pablo Escobar in ‘Narcos’ tot ‘Gomorra’: ’true crime’ houdt ons aan de buis gekluisterd. Waarom kijken we toch zo graag naar moord en doodslag?
LINDA. vroeg het aan Janine Janssen, criminoloog en antropoloog bij Avans Hogeschool en de Open Universiteit.
Het voelt soms een tikkie verkeerd: graaien in een chipszak terwijl ondertussen de meest gruwelijke moordzaken voorbij komen. Maar zelfs Janssen vindt het “heerlijk” om zich aan true crime te vergapen. “Je kunt veilig een wereld betreden waar je zelf niet snel terecht komt.” Door series als The Night Stalker kom je in aanraking met gevaarlijke personen, zonder zelf risico te lopen. “Thuis in je pyjama, met een kop thee erbij. Je bent even heel dichtbij, maar je hebt er verder niets mee te maken.”
Volgens Janssen zijn true crime series een soort waargebeurde moderne sprookjes; niet van de zoetsappige, maar van de gruwelijke soort. “Het zijn betekenisvolle verhalen van goed en kwaad, zoals mensen die elkaar altijd al vertellen.” Daar zit meestal een waarschuwing in verborgen, zegt ze. “Van: zo moet je het vooral niet doen, want dan zal het niet goed met je aflopen. Of pas op: dit zijn enge mensen. Dat maakt het extra spannend.”
Van Richard Ramirez uit The Night Stalker tot de Zodiac Killer, er zijn heel wat documentaires en films gewijd aan seriemoordenaars. “Wat fascineert, is dat het zo extreem is”, zegt Janssen. “Het is geen uit de hand gelopen vechtpartij – het gaat om iemand die moedwillig meerdere keren gruwelijk over de schreef gaat. Dat is heel eng, maar het maakt ook nieuwsgierig. Want wie doet dat?”
We smullen van true crime, maar wat doen die beelden met nabestaanden?
Zelf heeft Janssen net alle series achter de rug over Pablo Escobar, een Colombiaanse drugsbaron die niet viel over een dode meer of minder. “Je bent toch nieuwsgierig hoe zo’n man in elkaar zat. Hij was genadeloos in zijn werk, maar weer heel beschermend naar zijn familie.” Hij had zijn intellect ook anders kunnen inzetten, oppert Janssen. “Je vraagt je af: hoe word je zo?”
Criminoloog Hirschi zei ooit: breaking rules is fun, zegt Janssen. “Als morele dieren oordelen we snel. Maar het is ook spannend om iets te doen wat buiten de regels valt.” Een moord gaat natuurlijk te ver, maar je gaat uiteraard ook geen tankstation overvallen. “Buiten dat we dat moreel fout vinden, durven we dat ook niet: we hebben te veel te verliezen. Vooral brave mensen die geen risico willen lopen om sociale verbindingen te verliezen, vinden het spannend om dat soort dingen dan toch via een scherm mee te maken.”
Ben jij into true crime? Dit zijn 8 x verontrustende docu's die je niet mag missen
True crime is voor velen een guilty pleasure, weet Janssen. Maar helemaal onschuldig is het niet. Ze wijst op Scarface (1983): de Al Pacino klassieker die voor criminelen ook een “soort bijbel” werd. “Romantiseren is niet altijd de bedoeling van de filmmaker, maar mensen nemen er dan een loopje mee. Dat gebeurt ook bij Gomorra, een serie over de maffia in Zuid-Italië.”
“Films over georganiseerde criminaliteit zijn een soort shakespeariaanse drama’s waarbij iedereen aan het einde van de rit dood is”, zegt Janssen. Maar bij true crime zijn het échte tragische verhalen. Janssen zag onlangs een interview met de zoon van Escobar, die veel kritiek heeft op Narcos. “Hij vond dat dit soort series de zaak romantiseert. Want het is eigenlijk een verhaal van verloren menselijk kapitaal, waar een hele hoge prijs voor betaald is.”
Daarnaast zijn er ook seriemoordenaars die ervan genieten dat er een film over ze wordt gemaakt: iets waar je ook je vraagtekens bij kunt zetten. Net zoals met snoep en alcohol, adviseert Janssen om true crime met mate te consumeren. “Het romantiseren van geweld en criminaliteit is natuurlijk niet goed, dus daar mag je je wel bewust van zijn. We moeten gevaarlijke figuren die in films en series vereeuwigd zijn niet als Robin Hoods gaan zien.”
Dit artikel verscheen eerder bij LINDA. op 25 januari 2022.
Inca is forensisch patholoog: 'Je went wel aan de geur van een stoffelijk overschot'
