Klimaatactivisten die soep over een schilderij van Van Gogh gooien of zich vastlijmen aan een talkshowtafel kunnen rekenen op veel ophef, maar ook veel steun. Waarom kiezen activisten voor zulke radicale acties? En is er een alternatief?
LINDA.nl sprak met klimaatactivist Rozemarijn van ’t Einde. “Het gaat er niet om dat ze óns leuk vinden, maar dat de alarmbel in hun hoofd afgaat.”
We zitten in een klimaatcrisis. En daar wordt weliswaar over gepraat, maar de mensen die aan het woord komen zijn vooral degenen die willen doen alsof de situatie onder controle is, denkt Rozemarijn. Via actiegroepen Extinction Rebellion en Christian Climate Action probeert ze mensen daarom duidelijk te maken hoe erg de crisis is. Door met Kamerleden en bewindslieden te praten, maar óók door actie te voeren.
Waarom dat nodig is? In de eerste plaats om media-aandacht te creëren voor de klimaatcrisis, vertelt de klimaatactivist. “Dan kunnen ze niet om ons heen. Met de acties willen we ook een alarmbel laten afgaan, de urgentie laten zien. Het zou heel raar zijn als we de afslag naar een leefbare aarde voorbij rijden en niemand zou zeggen: ‘Misschien is dit geen goed idee.’ Daarom doen wij het.”
“De grootste veranderingen in de geschiedenis zijn veroorzaakt door burgerlijke ongehoorzaamheid”, licht ze toe. “Denk aan vrouwenstemrecht en rechten van mensen van kleur in de VS. Dat komt door individuen die superirritant zijn, die opstaan en zeggen dat het niet zo langer kan. In het begin lacht iedereen je uit, tot er iets verandert. Op die weg zijn we nu. Petities en klimaatmarsen zijn leuk, maar daarvoor begint de tijd te veel te dringen.”
Nicolaas Veul schetst absurde toekomst in docu over klimaat: 'Waarom doen we niks?'
Natuurlijk loop je met extreme acties het risico dat het vooral over de acties zelf gaat en minder over het doel, geeft Rozemarijn toe. “Maar nu gaat het er wel over. Mensen denken nu: ‘Er is iets met het klimaat en mensen doen daar gekke dingen voor.’ Dan gaan ze erover nadenken. Zonder de acties gebeurt dat helemaal niet. En bovendien: nadat Jelle de Graaf zich aan die talkshowtafel vastlijmde, zaten er in diezelfde week klimaatwetenschappers aan de tafel. Het brengt dus wel een gesprek op gang.”
Actie voeren werkt dus, stelt de klimaatactivist. Niet alleen omdat acties een gesprek stimuleren, maar ook omdat extreme acties ervoor zorgen dat gematigdere acties voor hetzelfde doel meer sociaal geaccepteerd worden: het radical flank effect. “De mensen die zich aan een schilderij vastlijmen zijn degenen die als het ware het vuile werk doen, dat positief is voor het grote plaatje.”
Wel zorgen de activisten er altijd voor dat ze hun acties binnen bepaalde kaders uitvoeren. “We zijn altijd vreedzaam, vermijden schade aan voorwerpen zo veel mogelijk, accepteren de gevolgen van onze daden. Als we een blokkade doen, informeren we hulpdiensten soms zelfs van tevoren om de veiligheid te waarborgen. Binnen die kaders mag iedereen demonstreren, maar bij de acties van de boeren zag je bijvoorbeeld dat ze zich er niet altijd aan hielden. Dat vind ik kwalijk. En ik vind ook: burgerlijk ongehoorzaam demonstreren is gerechtvaardigd, maar niet voor privébelang. Wij vragen simpelweg aan de overheid en bedrijven om te doen wat de wetenschap zegt dat nodig is om de wereld leefbaar te houden.”
Het is pas twee jaar geleden dat Rozemarijn zelf actief werd in de klimaatbeweging. Op dat moment wist ze zelf nog niet eens hoe erg het er met de aarde aan toe is. Nu weet ze dat wel, vertelt ze. “Als ik het plat zeg: er vindt een massamoord plaats op het leven op aarde. Met name op mensen in arme landen en de natuur in kwetsbare gebieden. Er ontvouwt zich een catastrofe en wij kunnen die beperken, maar kiezen ervoor om onvoldoende te doen.”
Volgens wetenschappers kunnen we de ernstigste gevolgen alleen nog voorkomen door rigoureuze veranderingen door te voeren, zegt ze. “Er is een harde ommekeer nodig, maar het ziet er niet naar uit dat dat gaat gebeuren. We leven in een tijd met laffe leiders, geldbeluste vervuilers en een bevolking die dat onvoldoende doorziet. Onze eigen overheid is door de rechter veroordeeld omdat ze onze mensenrechten schendt door niet voldoende klimaatbeleid te voeren. Maar veel mensen zijn zich daar niet bewust van, omdat bijna niemand het erover heeft.”
Greta Thunberg doet stapje terug als klimaatactivist: 'Tijd om de microfoon door te geven'
Hoewel het belangrijk is dat iedereen zich bewust wordt van de ernst van de klimaatcrisis, ligt de oplossing volgens Rozemarijn vooral bij de overheid. “Politici wijzen vaak naar het volk voor verduurzaming, maar dat is bullshit. Het is een tactiek van de overheid en grote bedrijven om hun verantwoordelijkheid voor verandering te ontlopen. De overheid bepaalt of we klimaatdoelen halen of niet. We hebben een overheid die tien emmers olie op het vuur van de klimaatcrisis gooit voor elke emmer die goedbedoelende veganisten en treinreizigers erop gooien. Puur door het beleid.”
Dat beleid moet dus anders, zegt de klimaatactivist. “Ten eerste moeten we doelen stellen die in lijn zijn met de wetenschap. Uiterlijk in 2030 moeten we als Nederland klimaatneutraal zijn. Uit onderzoek blijkt dat dat nodig is om aan ons deel van het internationale klimaatverdrag te voldoen.”
Om dat te bereiken, moeten we sowieso de 17,5 miljard euro per jaar aan fossiele subsidies stopzetten, vindt Rozemarijn. “Die maken het onmogelijk om als land duurzamer te worden. Maar we moeten ook inzetten op bijvoorbeeld het betaalbaar maken van openbaar vervoer, zodat niet iedereen een elektrische auto hoeft te gaan kopen. De grondstoffen daarvoor zijn er namelijk helemaal niet. Het belangrijkste is dat we de klimaatcrisis behandelen als een echte crisis. Alle middelen moeten daarop worden ingezet.”
Rozemarijn pleit voor een rechtvaardige verandering van het systeem. “Veel arme mensen willen wel duurzamer leven, maar kunnen dat niet betalen. Zo worden ze gedwongen om mee te vervuilen. Als we een omslag maken, moeten de kosten dus komen te liggen bij de vervuilers, niet bij de burgers. Dat is niet meer dan rechtvaardig.”
Vrouwen vaker slachtoffer van gevolgen klimaatverandering: 'Ook in Nederland grote kloof'
