Als je denkt dat je een angststoornis hebt:

Check je symptomen.
Wat als je twijfelt of je een angststoornis hebt, of ‘gewone’ angsten? Neeltje adviseert om dan de criteria voor een stoornis te checken op de site van Hulpgids, de gids voor de geestelijke gezondheidszorg. Op die site zie je vanzelf aan welke symptomen je voldoet. Het is vooral belangrijk om na te gaan hoeveel last de angst je bezorgt, en of het je doen en laten beïnvloedt. Als dat inderdaad zo is, doe er dan wat mee.”

Als blijkt dat je een angststoornis hebt:

Gebruik zelfhulpboeken.
Als de klachten van mildere aard zijn, hoef je niet meteen naar de GGZ, zegt Neeltje. “Er zijn tal van zelfhulpboeken waar je veel tips uit kunt halen. Daar staan bijvoorbeeld oefeningen in om je angsten onder controle te krijgen. Er is een goeie serie van Boom Uitgevers, met onderwerpen die variëren van piekeren tot rijangst en van dwanggedachten tot sociale angst.” Nog een aanrader op dit gebied: “Het Zorgboek Angst, fobie en paniek, dat bij apothekers te verkrijgen is.”

Ga naar de huisarts of basis-GGZ.
Neeltje: “De huisarts is vaak een goed eerste stap. Hij of zij kan met je meedenken over welke hulp passend is bij de ernst van je klachten, en welke hulp aansluit bij je vraag. Zo zijn er in de huisartspraktijk vaak praktijkondersteuners die goed geschoold zijn en je wat meer uitleg kunnen geven, of met je kunnen uitzoeken of verdere hulp nodig is. En naast de gespecialiseerde GGZ heb je ook de basis-GGZ, waar je op meerdere gesprekken kunt komen.”
Ilona: “GGZ-afdelingen hebben vrijwel altijd een herstelwerkplaats. Je kunt daar terecht bij de ervaringsdeskundigen die je op weg kunnen helpen om weer de regie over je eigen leven terug te nemen. Bovendien leerde ik er het Wellness Recovery Action Plan van Mary Ellen Copeland op te stellen. Een persoonlijk plan buiten de hulpverleners om.”

Lees ook
Psychiater Neeltje Batelaan over (het taboe op) angststoornissen en de gevolgen ervan

Overleg met je huisarts over medicatie.
Ilona: “Ik vind dat je met een open blik moet kijken naar medicatie: ik ben niet per se een voorstander, maar het kán de kwaliteit van leven zeer verbeteren.” Zelf ​neemt Ilona elke dag basismedicatie en weleens oxazepam als het haar op andere manieren niet lukt om te kalmeren. “Maar heel belangrijk: overleg met jouw arts wat voor jou zou kunnen werken. Zelfmedicatie is natuurlijk erg af te raden en kan bovendien verslavend werken.”
Neeltje: “Medicatie – antidepressiva – is een effectieve manier om angststoornissen te behandelen. Maar bedenk wel dat je, als je eraan begint, ook weer moet besluiten of je ermee gaat stoppen. En wanneer. We weten dat de klachten weer terugkomen bij een deel van de mensen als ze stoppen met de medicatie. Als psychiater adviseer ik daarom te kijken of je de klachten met cognitieve gedragstherapie goed kunt behandelen, daarmee voorkom je een lastige keuze later – én je leert goed wat je moet doen als je angst weer de kop opsteekt. Wel vind ik dat je, als de cognitieve gedragstherapie onvoldoende werkt, medicatie als optie zou moeten proberen. Blijven rondlopen met klachten zonder medicatie te overwegen is echt zonde: soms maakt het een wereld van verschil.”

Lotgenotencontact.
Ilona raadt aan: “Cliëntenbelangenorganisatie RCO De Hoofdzaak. Zij brengen je in contact met lotgenoten die weten wat je voelt, hetzelfde hebben meegemaakt en je kunnen ondersteunen bij je herstel. Je kunt je hier ook ontwikkelen als ervaringsdeskundige. Bovendien is het laagdrempelig en kreeg ik onwijs veel bruikbare tips.”
Neeltje: “De Angst, Dwang en Fobie Stichting is de patiëntenvereniging voor mensen met angstklachten. Ze bemannen een telefonisch spreekuur waar ze vragen beantwoorden en geven een patiëntenblad uit en kunnen je helpen bij het vinden van lotgenoten.”

Lees ook
Ilona had jarenlang pleinvrees: ‘Ik durfde de kinderen niet naar school te brengen’

Cognitieve gedragstherapie.
Neeltje haalde cognitieve gedragstherapie al aan toen we haar eerder interviewden: “[Deze therapie] doet je inzien dat je angsten irreëel zijn door ze aan te gaan: naar dat feestje als je een sociale stoornis hebt, of naar de markt bij pleinvrees. Vaak moet dat stap voor stap gebeuren, steeds iets verder. Ook leer je bij deze methode je gedachten onder de loep nemen en te veranderen.”
Ook voor Ilona werkte cognitieve gedragstherapie enorm goed: “Ik móést daarvoor naar buiten. Naar de supermarkt. De eerste keer tot aan de deur. De keer erna tot in het voorportaal. De derde keer naar binnen. Steeds een stapje verder.”

Wees creatief.
Ilona: “Tekenen, in de tuin werken, schilderen, sporten. Blijf bezig en blijf in beweging. Daardoor verdwijnt bij mij het piekeren naar de achtergrond.”

Vermijd koffie, alcohol en cola.
Neeltje: “Alle drie kunnen een angstaanval triggeren. Alcohol kan op de korte termijn helpen bij angstklachten – het zorgt ervoor dat je ontspant. Op lange termijn heeft het echter een averechts effect. Je angst wordt vaak nog groter, omdat je die sociale angst nuchter niet onder ogen durft te komen. En je ontwikkelt mogelijk ook nog een alcoholprobleem.”
​Ilona: “Ik heb bewust de keuze gemaakt om geen alcohol meer te drinken. Het kan raar vallen door medicatie die ik gebruik en het kan een paniekaanval aanwakkeren. Ik vind het juist fijn dat ik kan genieten van het leven zonder onder invloed te zijn.”

Mindfulness en schematherapie.
Volgens Ilona is mindfulness ontzettend voordelig voor mensen met een angststoornis. “Het helpt je om in het hier en nu te leven, en daar te blijven.” Ook schematherapie vindt ze een aanrader: “Dat helpt je je gedachten uit te dagen; dat je niks dóét met de dingen die je denkt. ‘Ik ben in paniek’ staat dan bijvoorbeeld niet meer gelijk aan ‘ik moet naar huis’.”
Neeltje: “Cognitieve gedragstherapie is een behandelvorm die heel uitvoerig is onderzocht en waarvan bewezen is dat deze goed werkt bij een groot deel van de mensen. Hij wordt daarom gezien als ‘de gouden standaard’ voor psychotherapeutische behandeling bij angst. Daarom adviseren wij dit ook altijd als eerste behandeling. De therapie kan soms ook in een groep plaatsvinden, of (deels) via internet, waarbij je online met je therapeut communiceert. Schematherapie is nog niet uitgebreid onderzocht voor angststoornissen. Het lijkt een veelbelovende optie. Binnen onze instelling gaan we beginnen met een onderzoek daarnaar.”

Lees ook
Luthina (21) heeft een angststoornis: ‘Ik denk dat iedereen mij nakijkt’

Wat te doen bij een paniekaanval:

Oefen met het krijgen van een realistisch beeld van een paniekaanval.
Neeltje: “Probeer een aanval niet te zien als een levensbedreigende situatie, maar een vervelend iets. Dat is niet makkelijk, maar valt te oefenen. Bij een paniekaanval denk je dat je doodgaat, maar probeer jezelf te vertellen dat dit niet zo is en dat je er doorheen moet. Als het je lukt de paniekaanval niet te zien als iets levensbedreigends, dan ben je al een heel eind.”

Hulpkaartjes.
Neeltje: “Ook hebben sommige mensen hulpkaartjes in hun portemonnee of op hun telefoon. Daarop staat bijvoorbeeld: ‘Ik kan dit, ik weet dat ik nu bang ben, maar ik overleef het’.”

Morgen om 17.00 uur lees je op LINDA.nl tips voor wat je kunt doen als iemand in jouw omgeving een angststoornis heeft, of je dat vermoedt.