Toen ik tijdens een toneelles mijn docent aansprak op seksistisch gedrag – hij had volstrekt willekeurig de opdracht gegeven aan een jonge vrouw uit mijn groep om een pornoactrice te spelen en wij kregen de instructie om naar haar geslachtsdelen te kijken – nam hij me na de les apart om te zeggen dat deze ‘houding’ me niet ver zou brengen in dit vak. Deze houding? Heeft hij het over de houding waarin ik voor mezelf en mijn klasgenoot opkom? De houding waarmee ik een grens aangeef? In wat voor wereld gaat deze ‘houding’ mij niet helpen? Ik vrees vaak, in de wereld waarin we leven. Toen ik aan mijn acteercarrière begon, werd ik er regelmatig voor gewaarschuwd. “Let wel op je grenzen, Annemarie”, werd er bijvoorbeeld gezegd. En de klassieker: “Blijf dicht bij jezelf.” Loze leuzen vond ik het maar. Dicht bij jezelf blijven, hoe doe je zoiets dan? Na diverse toneellessen waarin opdrachten klonken als “zing vanuit je kut” – dit keer uit de mond van een lerares (!) – en regieaanwijzingen als “alsof het vocht tussen je benen druipt”, begon ik beter te begrijpen waarom die opmerkingen me preventief werden ingefluisterd.
Naïef was ik niet. Ik wist heus wel wat voor zaken er spelen in een artistieke wereld die bol staat van concurrentie, prestatiedruk en bewijsdrang. Mijn optimisme zat verankerd in een overschatting van de tijdgeest. Ali B-taferelen lagen nou wel achter ons, toch? Mijn overtuiging was eenvoudig: zelfs wie kwaad in de zin heeft, zal zich moeten beheersen, omdat hij er tegenwoordig niet meer mee wegkomt. Een gedachte die te kort door de bocht was.

Tijdens de pornoactrice-opdracht wist ik: Dit. Is. Het. Moment. Zo’n moment waarop niemand in de ruimte iets zegt en de stilte macht en angst met zich meedraagt. Ik zit in een vacuüm waarin ik mezelf hoor ­schreeuwen: ‘Heb dan nu ook de ballen – of de schaamlippen – om iets te doen, Annemarie!’ “Ik moet in mijn éígen lokaal, in mijn éígen school op mijn woordjes letten van Annemarie, dus dan houden we er maar mee op hè?” zegt de docent cynisch tegen de klas. Tien minuten later sta ik dus met hem in een lokaal en senang voel ik me er niet bij. Is er nog wel iemand anders in dit gebouw? Hij begint te mansplainen over de acteerwereld, hoe het ‘hier’ werkt. “Lesgeven aan iemand die weerstand geeft, werkt niet.” Had hij gelijk? Stelde ik me niet gewoon aan? Misschien ben ik niet gemaakt voor dit vak.
Inmiddels weet ik dat zaken naast elkaar kunnen bestaan. Dat je in een acteerles best een grens kan oprekken, maar dat het niet betekent dat je een grens moet overschrijden. Laat dat dan mijn womansplain zijn: grenzen stellen is nooit een rem op je ontwikkeling of creativiteit. Dat geldt niet alleen in een repetitielokaal, maar in elk onderdeel van ons leven. In vriendschappen, relaties, studie: je hoeft niet alles te pikken om maar ‘makkelijk’ gevonden te worden. Doe gewoon af en toe lekker moeilijk.•