Hoewel de vraag naar mbo’ers alleen maar stijgt, daalt het aantal werkenden met een mbo-opleiding al tientallen jaren flink. Hun kennis en vaardigheden worden in onze samenleving dan ook niet genoeg gewaardeerd, vindt mbo-docent en toezichthouder Karim Amghar.
“Het begint en eindigt met erkenning”, zegt hij in gesprek met LINDA.
Maar dat begrijp jij toch niet – de titel van Amghars bevlogen pamflet voor meer waardering voor het mbo is persoonlijk. Als mbo-student werd hij met die woorden vaak weggezet als iemand die niet over serieuze zaken kon meepraten. “Dat soort opmerkingen maken je onzeker. Je gaat vanzelf geloven dat je er niet toe doet. Dat je inderdaad alleen een doener bent, en alsof een doener niet nadenkt.”
Inmiddels is Amghar mbo-toezichthouder en staat hij voor de klas, waar hij bij de nieuwe generatie hetzelfde ziet gebeuren. Zo schrijft hij over Romy, een mbo-studente die pedagogisch medewerker wil worden. Zelf vindt ze haar opleiding geweldig, maar de familie van haar vriend deelt die mening niet. ‘Op feestjes hebben ze liever niet dat ik vertel dat ik op het mbo zit, dan zou ik ze te schande maken’, vertelt ze. ‘Dan hebben we het over het nieuws en dan zeggen ze: ‘Ah joh, Romy, jij hoeft niet mee te praten. Want dat begrijp je vast niet’.’
Straatarts Michelle van Tongerloo: 'De kwetsbaarheid die nu in onze samenleving zit, raakt iedereen'
Romy is lang niet de enige mbo-student die in het boek haar ervaringen met neerbuigende opmerkingen deelt, maar de ongelijke behandeling gaat verder dan de privé-omgeving alleen. Mbo-studenten worden bijvoorbeeld geweigerd bij studentencafés en sportclubs, en hebben vaak geen recht op kortingen en voordelen die wel beschikbaar zijn voor wo- en hbo-studenten.
Het gebrek aan waardering is ook financieel, laat Amghar zien. Zo verdienen werkenden met een mbo-opleiding gemiddeld 2.417 euro netto per maand, terwijl het gemiddelde van heel werkend Nederland ruim duizend euro hoger ligt. Wie dat leest, begrijpt wel dat veel ouders en docenten kinderen vaak richting een havo- of vwo-advies pushen.
En dat is waar het probleem volgens Amghar begint. “We willen ‘het beste voor ons kind’ betekent vaak dat ouders er álles aan doen om hun kind naar het hbo of wo te krijgen”, zegt hij. “Met veel stress en mentale klachten van kinderen tot gevolg, terwijl ouders jaarlijks 500 miljoen aan bijles inkopen. Het is niet solidair naar hun kinderen, maar ook niet naar de samenleving. Je zegt daarmee eigenlijk: ‘Laat iemand anders’ kinderen maar lekker elektromonteur of loodgieter worden, dan gaat het mijne naar het hbo of wo. Zodat mijn kind straks een hoge status geniet en een goed salaris krijgt’.”
Patric Gagne is sociopaat: ‘Je moet doen alsof je zoals iedereen bent, terwijl dat niet zo is’
Het gebrek aan erkenning is niet alleen schrijnend voor mbo’ers zelf, laat Amghar met cijfers zien. Het aantal werkenden met een mbo-opleiding is sinds 1981 gedaald van 60 naar 25 procent. Dit terwijl de vraag naar hen alleen maar toeneemt. Verpleegkundigen, loodgieters, monteurs en beveiligers: allemaal zijn het beroepen die de samenleving draaiende houden. En die dreigt door arbeidstekorten spaak te lopen. Momenteel zijn er alleen al 66.000 vacatures in de zorg, wat naar schatting tegen 2033 oploopt tot zo’n 190.000 vacatures.
Amghar merkt dat er veel aandacht voor zijn boek is. Hij wijt dat aan momentum. “Ook hbo’ers en wo’ers lijken er klaar voor om de onderwaardering voor het mbo te bespreken. Wanneer ik mensen op hun eigen woorden aanspreek – want het zit ook in woorden zoals ‘hoger’ en ‘lager’ opgeleiden – vinden ze het meestal niet meer grof wat ik zeg, maar begrijpen ze wat ik bedoel.”
Tegelijkertijd zijn er ook genoeg mensen die vinden dat er al ‘heel veel gedaan is voor de mbo’er’. Daar is hij het niet mee eens. “Dankzij dit kabinet en de aangekondigde bezuinigingen op het onderwijs dreigt hun situatie alleen maar slechter te worden. Dat betekent dat er minder mensen effectief verzorgd worden, dat niet alle kinderen naar de opvang gaan en dat er onvoldoende huizen gebouwd worden. We hebben in Nederland allerlei mooie dromen met elkaar – de klimaatdoelen behalen, van het gas af, gratis kinderopvang voor iedereen – maar dat kan helemaal zonder mbo’ers.”
Met de opkomst van AI wordt ook wel gezegd dat het probleem zichzelf zal oplossen, omdat ‘bullshit banen’ verdwijnen en mbo’ers gewilder worden dan ooit. “Ik denk dan: oké, maar dat duurt nog wel even en deze problemen spelen nu. We moeten er dus ook nu al voor zorgen dat meer mensen ambachten gaan leren en dat ze daar ook voor gewaardeerd worden.”
Wensouders moeten voor eiceldonatie vaak de grens over: 'In Nederland meer taboe'
Wanneer we het hebben over de verdeeldheid in onze samenleving, gebeurt dat vaak in termen van links versus rechts of platteland versus stad. “We zien daardoor niet in dat de grootste kloof in ons land opleidingsniveau is”, zegt Amghar. “We leven in enorme bubbels. Hbo’ers en wo’ers daten met dezelfde mensen, wonen in dezelfde wijken.”
Hij vervolgt: “Ik sprak met een oud-minister – ik zeg niet wie – over dit probleem, en toen zei hij: ‘Nou Karim, ik ken loodgieters die net zoveel verdienen als ik en die rijden in Ferrari’s.’ Nou, je kunt online één loodgieter vinden die in een Ferrari rijdt, maar hij is eigenaar van een loodgietersbedrijf waarin hij heel veel mensen onder zich heeft. De meeste loodgieters werken gewoon in loondienst. Zo zie je dat mensen zoals deze minister het heel moeilijk vinden om zich in te leven in de ervaringen van mbo’ers.”
Amghar is dan ook een voorstander van een Tweede Kamer die voor een derde bestaat uit mbo’ers, maar stuit vaak op weerstand. “Want ‘een schoonmaker kan toch niet zomaar over het landsbelang gaan en beleidsstukken lezen en schrijven?’ Ten eerste is schoonmaken ontzettend belangrijk werk. Ten tweede ken ik schoonmakers die hun eigen bedrijf hebben met honderden medewerkers. Ondernemers die op lokaal niveau al aan beleidstafels zitten en waarvan ik overtuigd ben dat ze het beter zullen doen dan de helft van de Tweede Kamerleden op dit moment.”
Eigenlijk keert Amghar zich zo vooral af van hokjes denken, waarbij men zegt dat je óf het ambacht óf het denkwerk beheerst, maar niet allebei. “Terwijl mbo’ers helemaal niet zo denken over hbo’ers en wo’ers. Ik wil met dit pamflet mbo’ers aansporen om zichzelf niet klein te maken en trots te zijn op hun vak. Maar tegelijkertijd is dit ook een pleidooi naar hbo’ers en wo’ers om meer verbinding te zoeken met mbo’ers en uit hun bubbel te stappen.”
Zo staat het ervoor met de gendergelijkheid in Nederland: 'De ontwikkelingen staan stil'
Hoewel Amghar vooral met veel liefde (en waardering, dus) over het mbo schrijft, erkent hij ook de problemen. Zoals de vaak lege klassen en de niet altijd optimale begeleiding vanuit overbelaste docenten. “Ik denk dat de oplossing ook weer begint bij waardering. Als ik studenten vraag waarom ze niet komen, zeggen ze: ‘Meneer, het is maar mbo, joh.’ Want dat is wat hun omgeving zegt: waarom ga je naar school? Waarom ga je niet werken? Want dit heeft toch geen nut. Of ga in ieder geval zo snel mogelijk naar het hbo.
Hetzelfde geldt voor hardwerkende leerkrachten die op feestjes te horen krijgen: ‘Werk je in het mbo? Jeetje, wat moeilijk.’ Als we rondom al die stereotypes rondom het mbo af zijn, hebben we al een hele grote stap vooruit gemaakt. Ook moeten we het bedrijfsleven aanspreken op hun verantwoordelijkheid. Zij moeten scholen en studenten beter ondersteunen om goede vakspecialisten af te leveren aan de samenleving.”
In zijn pamflet doet Amghar tientallen voorstellen voor de herwaardering van het mbo. Dat gaat onder andere over nieuw taalgebruik, zoals het schrappen van de schijntegenstelling laag- versus hoogopgeleid. Maar ook over hogere salarissen en meer waardering en ondersteuning voor docenten. Ook pleit hij voor een verplichte maatschappelijke stage voor hbo- en wo-studenten, waarin ze een maand meelopen in een tekortsector. “Door te snuffelen op de bouw, in de elektrotechniek of in de zorg, zien ze hoe vakspecialisten hun vak uitvoeren zodat er meer waardering ontstaat.”
Maar zijn ambitie is groter dan dat. “We zouden in artikel 1 van de grondwet (gelijke behandeling, red.) opleidingsniveau moeten opnemen. Zodat het bij wet verboden is om te discrimineren op basis van je opleiding. Alleen dan hebben we een stok om mee te slaan als de kroegeigenaar mbo’ers weigert en datingapps alleen hbo’ers en wo’ers accepteren. Ook geef je hiermee het belangrijke signaal af dat we discriminatie op basis van opleidingsniveau net zo erg vinden als op basis van religie, ras of gender.”
‘Maar dat begrijp jij toch niet. Over het onderschatte belang van het mbo’ van Karim Amghar is nu verkrijgbaar.
Vermogende ouders laten kinderen massaal bijles volgen: 'Funest voor kansengelijkheid'
