De Romeinen gebruikten in werkelijkheid écht hun duim, dat klopt, maar bijna precies andersom als in de film. Anthony Corbeill, hoogleraar aan de universiteit in de Amerikaanse staat Virginia schreef een heel boek over Romeinse handgebaren.

“Een duim omhoog betekende de dood. Bij een gesloten vuist, zonder duim omhoog of omlaag, werd de vechter gespaard”, zegt Corbeill in een interview met Time Magazine. Al is het volgens hem niet helemaal zeker hoe het precies zat, want een gravure van een duim is niet zo duidelijk. En zelfs als er tekst bij een oude afbeelding staat, is die vaak multi-interpretabel.

Fake news

Waarom denken wij dan dat een duim omhoog goed nieuws is en eentje naar beneden juist niet? Dat komt mogelijk door een foutje van een schilder vele honderden jaren later. Tot zijn schilderij in 1892 was de Romeinse versie van de like: een vuist of een duim naar beneden de norm, zo blijkt uit teksten.

Jean-Léon Gérôme was niet alleen schilder, maar ook een zéér gerespecteerd historicus. Daarom ging iedereen er in mee toen hij in zijn beroemde schilderij van vechtende gladiatoren een uitglijder maakte. In het schilderij ‘Pollice Verso‘ (gedrukte duim in het Latijn) toonde hij publiek met duimen naar beneden. Dat leek daarmee te vragen om bloed in plaats van de gladiator te sparen.

Ridley Scott, regisseur van de film The Gladiator, gaf aan ook door de heroïsche scène in het schilderij te zijn geïnspireerd. Het foutje zal hem worst wezen: de film won vijf Oscars, waaronder die voor beste regie.

Oorlog en Fonzie

Nog meer vechtende mannen. Verschillende theorieën wijzen naar de Eerste en Tweede Wereldoorlog voor het verspreiden van de populariteit van de duim omhoog. Militairen gebruikten het gebaar om aan te geven dat alles oké was.

Vooral tijdens de Tweede Wereldoorlog namen Europeanen dit gebaar over van Amerikaanse soldaten. Gek genoeg ook in Italië: waar de Romeinen al zo lang met hun duim in de weer waren.

Daarna dook de duim steeds vaker op in de media. Een belangrijke rol daarbij had The Fonz. Het übercoole personage Fonzie, uit de jaren zeventig serie Happy Days, stak zowat iedere aflevering wel één of twee duimen de lucht in.

(Beeld: ANP)

Niet oké

Sociale media hebben de duim omhoog het laatste zetje gegeven: de Facebook-like werd binnen no time een wereldwijd symbool. Maar niet overal is de duim omhoog een positief gebaar.

Zo betekent een duim omhoog in Irak, en in mindere mate in Griekenland, ongeveer hetzelfde als een middelvinger bij ons. Houd daar dus rekening mee wanneer je een reis boekt.

Lees ookPijnlijke hand door je smartphone? Deze oefeningen helpen