Het vermogen van je ouders is de meest bepalende factor in je financiële toekomst. Toch is het geloof in onze eigen maakbaarheid hardnekkiger dan ooit, laat journalist Malu de Bont in haar boek Je verdiende loon zien.
“Niemand is in mijn boek de vijand. Je kiest tenslotte je eigen ouders niet, en je kiest ook je eigen woningmarkt en tijd niet”, vertelt ze in gesprek met LINDA.
De Bont (35) was voordat ze aan dit boek begon al lang gefascineerd door geld en financiële (on)afhankelijkheid. Voor Quote onderzocht ze de geldstromen van de superrijken, en voor ELLE maakte ze de rubriek ‘De rekening‘. Hiervoor vroeg ze vrouwen hoe het geld binnenkwam én hoe het er weer uitging. “Ik zag toen ik begin twintig was steeds vaker leeftijdsgenoten een bedrijfje starten dat niet meteen winstgevend was. Ze begonnen zonder na te denken aan een master, of gingen een jaar naar het buitenland. Ik dacht: tof, geweldig! Maar zelf was ik fulltime aan het werk, en ik begreep niet hoe mensen dit konden doen zonder er financieel aan onderdoor te gaan.”
Telkens stelde ze dezelfde vraag aan het begin: ‘Wanneer ging je financieel écht op eigen benen staan?’ Bijna iedereen noemde het moment dat ze op kamers gingen. Alleen na wat doorvragen bleek dat meestal niet te kloppen. “Ouders bleken hun studies betaald te hebben, hun kamers, hun vakanties. En de zorgverzekering; de vaste last die ouders nog lang op zich nemen, zelfs als hun kinderen al tegen de dertig lopen. Ik denk dat mensen niet bewust tegen me logen – ze geloofden het écht. Vaak waren ze een beetje verbaasd van: ‘Huh, blijkbaar heb ik toch hulp gehad’. Toen dacht ik: dit is volgens mij een groter verhaal.”
In Nederland bepaalt het vermogen van ouders steeds meer hoe kapitaalkrachtig kinderen worden, concludeerde het Centraal Planbureau (CPB) in december 2024. Sterker nog: de vermogenspositie van je ouders is de meest bepalende factor in het vermogen dat je uiteindelijk zelf zult opbouwen. Je denkt dan misschien meteen aan het effect van erfenissen, maar het CPB onderzocht de vermogenspositie van ‘kinderen’ onder de veertig. Van deze groep heeft slechts vier procent al een erfenis ontvangen.
Zoals De Bont in haar gesprekken al merkte, geven ouders ook bij leven hun vermogen door: denk aan geld voor een studie, kamerhuur, een zorgverzekering of een koophuis. In welke mate dat kan, heeft bijna altijd met hun positie op de woningmarkt te maken. In koophuisgezinnen is het doorsnee spaargeld 135.000 euro, in huurhuisgezinnen 3.500 euro.
Het vermogen dat je aan je kinderen kunt doorgeven, bepaalt grotendeels hoe makkelijk zij vooruitkomen in het leven. Op een (hoog) salaris alleen kun je bijvoorbeeld al geen huis meer kopen, en ons belastingstelsel belast werken zwaarder dan wat we al bezitten. De Bont: “De ontwikkelingen op de woningmarkt hebben onze ouders rijk gemaakt, maar dat is helemaal geen prestatie. De mechanismen die ten grondslag liggen aan de prijsstijgingen van huizen hebben niets te maken met individuele carrières, inzet of talent.”
Babyboomers (ongeveer geboren tussen 1946 en 1964) zijn de vermogendste generatie ooit. Door de aanstaande erfenissengolf – ’the great generational wealth transfer‘ – zullen millennials dat stokje binnenkort van hen overnemen. Al dat overgedragen vermogen zal het verschil tussen zij die weinig tot niets erven (won’t haves) en zij die wel financiële steun van hun ouders krijgen (will haves) nog verder uitdiepen. Deze kloof snijdt door het midden van de samenleving: iets meer dan de helft erft wel, de rest niet.
Toch geloven de twintigers en dertigers van nu meer dan ooit in hun eigen maakbaarheid, betoogt De Bont in haar boek Je verdiende loon. Alle hardnekkige mythes rond geld en succes geven veel won’t haves het gevoel dat ze iets verkeerd hebben gedaan, terwijl will haves zich vaak schamen omdat ze er dankzij ouderlijke steun comfortabel bij zitten. De Bont laat zien hoe kinderen en hun ouders tot dat rotsvaste vertrouwen in de vruchten van hun eigen prestaties zijn gekomen, en legt uit hoe je ook zonder een zak familiegeld de regie over je financiële toekomst kunt pakken.
Vermogende ouders laten kinderen massaal bijles volgen: 'Funest voor kansengelijkheid'
De Bont is misschien wel de perfecte persoon om dit boek te schrijven. Ze deed ‘het onmogelijke’ en veranderde van een won’t have in een will have. Haar ouders kwamen na de verkoop van hun huis in de jaren tachtig – waarvan de fundering verrot bleek – in de schulden terecht. Ze konden haar daardoor niet financieel ondersteunen en ze groeide met weinig geld op. De verwachting was dat ze niets zou erven.
Tot haar ouders door financiële hulp binnen de familie toch weer een huis konden kopen dat nu alweer tonnen aan overwaarde heeft. De Bont werd op haar 26ste zo in één klap een will have. En dankzij het bescheiden familievermogen van haar partner én zijn expertise als interieurarchitect kocht ze op haar 33ste een kluswoning die ze relatief goedkoop konden opknappen. Dubbel geluk, zegt De Bont, want die omslag is óók goed voor het boek. “Ik weet dat mensen anders toch zouden zeggen: ‘Dit zeg je alleen uit jaloezie.’ Nou, dat gras is voor hun voeten weggemaaid. Nu ik een will have ben, vind ik dit nog steeds.”
Malu de Bont. Foto: Rowin Prins.
Jaren geleden zei ze tegen een Quote-collega dat de woningmarkt de belangrijkste generator van kansenongelijkheid was geworden. “Hij vond dat allemaal wel meevallen en zei: ‘Je ouders helpen misschien een beetje, maar daarna moet je wel hard werken om die hypotheek te kunnen betalen.’ Ik denk dat hij daarmee de gevoelens van heel veel mensen verwoord.
Twee jaar later kwam ik hem tegen op een bruiloft. Hij sloeg me op mijn rug en zei: ‘Hé huizenbezitter! En? Denk je er nu anders over?’ Ik zei: ‘Ik ben er alleen nog maar méér zo over gaan denken. Ik krijg opeens iedere maand geld terug van de belastingdienst. Wáárom? Alleen omdat ik nu een huis bezit. Ik ben niet harder gaan werken, ik ben niet slimmer geworden.'”
Tegelijkertijd wil De Bont de will haves en won’t haves juist niet als “mazzelaars en zielepieten” tegenover elkaar zetten. “Dat zou het oninteressantste uitgangspunt zijn. Ik wil iedereen binnen boord houden, want niemand is de vijand. Je kiest tenslotte je eigen ouders niet, en je kiest ook je eigen woningmarkt en tijd niet. Dat geldt ook voor de generatie van onze ouders. Ook zij kunnen er weinig aan doen dat het in hun tijd anders werkte.
Daarnaast is het heel menselijk dat je beoordeeld wil worden op je eigen prestaties en talenten. Zeker in een tijd waarin we de nadruk leggen op individuele maakbaarheid begrijp ik best dat will haves bang zijn dat er alleen maar naar hun ouders gewezen wordt. In die zin heeft een won’t have het qua transparantie makkelijker: je kunt alles wat je bereikt toeschrijven aan jezelf.”
Twee ton uit erfenis van Janne's vader blijft onvindbaar: 'Zijn nieuwe vriendin moet weten waar dat geld is'
Voor het boek zocht De Bont uit waar ons diepe geloof in maakbaarheid is begonnen. Ze neemt de Britse premier Margaret Thatcher (1979-1990) als voorbeeld. Een van haar bekendste uitspraken was ‘there is no such thing as society‘, waarmee ze bedoelde dat de vrije markt alle problemen vanzelf zou oplossen. Zij kwam onder andere met een programma waarin sociale huurders hun woning met grote kortingen konden kopen: een sociaal stelsel of vangnet was volgens haar nergens voor nodig.
“Thatcher wist de vrije markt heel goed te verkopen: iedereen zou krijgen wat hem toekomt en een huis bezitten”, zegt De Bont. Eén vrouw heeft natuurlijk niet alles in gang gezet, maar ze stond wel voor het maakbaarheidsideaal wat in die periode ook in Nederland voet aan de grond kreeg.
“Na dertig jaar verzorgingsstaat vonden velen de vrije markt een aantrekkelijk idee. Iedereen zou beloond worden voor wat hij of zij toevoegt, en dat klinkt natuurlijk best eerlijk. Terwijl lang niet iedereen in de vrije markt controle over zijn eigen lot heeft, en alleen sommigen de touwtjes in handen hebben.”
Toch zit het vertrouwen dat hard werk tot individuele vooruitgang zal leiden anno 2025 nog steeds sterk in ons verankerd. Als deze rekensom in jouw leven niet klopt, is de teleurstelling groot. In haar gesprekken met dertigers en twintigers hoorde De Bont vaak terug dat won’t haves het idee hebben dat ze iets verkeerd hebben gedaan. Zelfs als ze eigenlijk best weten dat dat niet zo is. “Als het niet lukt, betrekken we het toch op onszelf. Dat komt ook door alles wat we via onze telefoon binnenkrijgen. Social media focust zich op individuele verantwoordelijkheid: ‘Wat is je mindset? ‘Wat is je routine?'”
Tot nu toe is het nog niet per se een opbeurend verhaal. Daarom gaat het tweede deel van het boek over wat we als individuen wél in handen hebben. Gelukkig zijn De Bonts tips heerlijk praktisch. “Ik wilde absoluut niet de personal finance hoek in, die mensen doorgaans opzweept miljoenen te verzamelen. In de gesprekken die ik voerde, kwam het steeds terug op drie ingrediënten die zorgen voor een gelukkig geldleven: regie, autonomie en eigenwaarde. En dat zijn dingen waar je zelf op kunt sturen.”
Zo raadt ze lezers aan toe te werken naar een spaarpot die zes maanden aan vaste lasten bevat. Dat geeft meer vrijheid om de keuzes te kunnen maken die je wil maken. Zoals het opzeggen van een baan die niet meer past. “Natuurlijk is dat nog steeds een hoop geld, maar het gaat niet over miljoenen of tonnen die zelfs ook al voor de volgende generatie verzameld moeten worden. Het gaat over geld dat je financieel autonomer maakt. En dat helpt ook bij je eigenwaarde.”
Een maandelijkse Google Spreadsheet met inkomsten en uitgaven veranderde De Bonts eigen geldleven. “Een klasseloze tip: iedereen kan dit doen, hoeveel je ook verdient. Alles begint bij overzicht. Als je in kaart brengt wat de middelen zijn waarmee je het moet doen, weet je beter wat er mogelijk is of wat je eventueel kunt veranderen. Wat zou ik graag willen, en hoe krijg ik dat voor elkaar? Hoe wil ik mijn middelen verdelen?”
Van baby tot student: hoeveel geld kosten kinderen je in 2025? (Spoiler alert: het is bést een beetje duur)
Tegelijkertijd zul je altijd blijven verlangen naar beter en méér als je jezelf met anderen blijft vergelijken. Hoe rijk je ook bent. De Bont wijst naar een tech-ondernemer die ze voor Quote sprak. “Hij was de hotshot van de avond, kon alles kopen wat hij wilde. Maar hoe langer we spraken, hoe duidelijker werd dat hij zichzelf altijd vergeleek met mensen die het nóg beter hadden dan hij. Altijd dacht hij: ik doe niet genoeg, ik moet door, ik ben er nog niet. Hij had regie en autonomie voor meerdere levens, maar dat was niet genoeg omdat hij zijn eigenwaarde in financiële symbolen stopte.”
Laat dat een wijze les zijn, zegt De Bont. Kijk niet naar de auto of de vakantie van een ander, maar ga actief na wat je eigenlijk écht gelukkig maakt. Het lijkt een eenvoudige tip, maar social media maakt het stoppen met vergelijken ingewikkeld. “Via onze telefoon worden we gestimuleerd om alsmaar de perfectere versie van onszelf na te streven, en dat succes moet ook nog eens zichtbaar zijn. Elke dag geeft social media ons weer een podium, van: presenteer jezelf hier.”
Volgens De Bont merk je pas hoeveel invloed dat op je heeft als je je telefoon een paar dagen weglegt. “Ik vergelijk het in het boek met een afzuigkap: je hoort pas hoe luid het is als je hem hebt uitgezet.”
De Bont begrijpt heel goed dat het soms net lijkt of twintigers en dertigers niets te zeuren hebben. “Vijftigers en zestigers zien hoe wij in Ubers zitten en naar festivals gaan en denken: jullie leven in luxe, waar klagen jullie over? En ik snap hoe het er voor hen uitziet. Maar de fout die daar wordt gemaakt, is dat mensen vaak de breuklijn leggen tussen de generaties: tussen boomers en millennials. De breuklijnen liggen juist binnen de generatie.
Achter de jongen die losgaat op Lowlands, zit waarschijnlijk de portemonnee van een vermogende ouder. Voor won’t haves ziet het leven er helemaal niet zo uit. Ik hoop dat de oudere lezer wellicht dankzij mijn boek gaat begrijpen dat die jongere die voorbij zoeft op een dure elektrische fiets slechts de helft van de generatie is. Want zolang zelfs veel politici dat niet beseffen, krijg je desastreuze keuzes zoals het afschaffen van de basisbeurs.”
Meer lezen over de toenemende kloof tussen mensen met ouders mét en zonder vermogen? ‘Je verdiende loon’ van Malu de Bont is nu verkrijgbaar.
Sander Schimmelpenninck heeft oplossingen voor ongelijkheid: 'Vermogenskloof tussen man en vrouw is het probleem'
