Een erfenis kan meer kapotmaken dan je lief is. Volgens erfrecht advocaat J.J. Wisse Smit leidt een erfenis vaak tot langdurige ruzies. Soms spreken families jarenlang niet meer met elkaar. Dat gebeurt meestal omdat er vóór het overlijden niets is vastgelegd.
“Je kunt beter warm geven dan koud nalaten. Dat voorkomt vaak een hoop ellende”, zegt Wisse Smit in gesprek met LINDA.
In zijn praktijk is Wisse Smit gespecialiseerd in erfrecht en kunstrecht. Dagelijks krijgt hij te maken met uiteenlopende erfeniskwesties: van discussies over onterving tot ruzies tussen kinderen. “Zeker de helft van de zaken die ik behandel gaan over erfenissen met daarin één of meerdere onterfde kinderen. Veel mensen denken dat het onterven van kinderen zeldzaam is, maar in de praktijk zie ik het regelmatig. Het taboe dat daar vroeger op rustte, lijkt tegenwoordig sneller te worden doorbroken.”
Andere veelvoorkomende zaken zijn conflicteren tussen kinderen onderling, vaak na het overlijden van de laatst levende ouder. “Dan komt oud zeer opnieuw naar boven en worden oude rekeningen tussen broers en zussen vereffend.”
Relatief nieuwe categorieën waar Wisse Smit steeds meer mee te maken krijgt, zijn nalatenschappen binnen samengestelde gezinnen. Ook de nalatenschappen waarbij één van de ouders na een scheiding een nieuwe jongere partner krijgt, trouwt en ook met deze nieuwe partner weer kinderen krijgt.
Nikki (43) moest afstand doen van de erfenis van haar broer: 'Alsof ik afstand nam van hém'
“Als dan de kinderen uit het eerste huwelijk ook nog ongeveer dezelfde leeftijd hebben als de nieuwe partner, kan dat leiden tot schrijnende situaties. Vooral omdat in die situaties de nalatenschap naar de langstlevende partner gaat en de kinderen slechts een geldvordering hebben op die nieuwe (jonge) partner die mogelijk langer zal leven dan de kinderen.”
Dat erfenissen steeds vaker in ruzies eindigen, is volgens Wisse Smit geen toeval. “De generatie die nu overlijdt, heeft sowieso meer vermogen opgebouwd en is vaak traditioneler opgevoed. Ze zijn niet gewend om openlijk over geldzaken te praten en dit soort zaken bij leven te regelen. Soms weten ze ook niet hoe dat moet, en dat zorgt voor problemen.”
Bij families waar vermogen al generaties lang wordt doorgegeven, is er meestal wél een duidelijke structuur. “Ook mensen met ‘nieuw geld’, zoals ondernemers of Quote 500-families, regelen het over het algemeen goed. Zij hebben adviseurs zoals estate planners of vermogensbeheerders.”
Daarnaast is er een groep met vermogen die er traditioneler instaat. “Die denkt vaak: na mij de zondvloed. Oftewel: ze zoeken het maar uit als ik er niet meer ben.” Volgens Wisse Smit zou deze groep er goed aan doen om vaker bij leven afspraken te maken of alvast te schenken. “Je kunt beter warm geven dan koud nalaten. Dat voorkomt vaak een hoop ellende.”
Wanneer iemand geen testament opstelt, kan dat grote gevolgen hebben. “Dan geldt de wettelijke verdeling. Dat betekent dat in principe alles naar de langstlevende partner gaat. De kinderen zijn ook erfgenaam, maar krijgen hun deel pas later. Tot die tijd mag de langstlevende partner in principe alles opmaken. Voor de kinderen kan er dan uiteindelijk niets meer overblijven.”
Miralda gaf de erfenis van haar ouders weg: 'Ik hoefde het niet te hebben'
Ruzies ontstaan ook bij nalatenschappen mét testament. “Dan denkt één erfgenaam dat een andere erfgenaam is voorgetrokken, of wordt een kind onterft.” Wisse Smit ziet in de praktijk hoe diep die emoties kunnen gaan. “Je merkt dat het bijna altijd terug te voeren is op oude patronen in het gezin. Hoe ouders vroeger met hun kinderen omgingen, wie zich buitengesloten voelde, hoe de verhoudingen lagen. Dat komt allemaal weer naar boven zodra er geld en spullen verdeeld moeten worden.”
Dat maakt zijn werk niet alleen juridisch, maar ook menselijk. “Het is vaak al een verdrietige tijd als iemand is overleden. Als daar ook nog strijd met dierbaren bijkomt, wordt het extra emotioneel. Voor mij is het de kunst om tussen alle emoties de juridische lijn helder te houden, maar tegelijk mijn cliënten ook op een menselijke manier te steunen. Dat is óók deel van dit vak en eerlijk gezegd, maakt dat het erfrecht juist wel mooi.”
Volgens Wisse Smit gaat het in erfeniskwesties lang niet altijd alleen om geld. “Natuurlijk is geld vaak de aanleiding. Maar ik zie vaak dat het mensen uiteindelijk om iets anders gaat: erkenning, rechtvaardigheid, oud zeer. Dan wordt het principieel.
Voor mij als advocaat betekent dat dat ik cliënten soms moet behoeden voor dure en kansloze procedures. Het heeft geen zin om jaren te procederen over een relatief klein bedrag. Dat is moeilijk, want mensen zitten er vaak emotioneel heel diep in. Maar ik vind dat eerlijk advies daarbij hoort.”
Uit onderzoek van DAS blijkt dat erfeniskwesties de afgelopen jaren sterk zijn toegenomen. Die stijging ziet Wisse Smit ook terug in zijn praktijk. “Veertien jaar geleden begon ik een algemene praktijk. Inmiddels bestaat zo’n tachtig procent van mijn werk uit erfrecht. Dat komt door de vergrijzing en doordat mensen tegenwoordig meer vermogen nalaten. Een huis dat dertig jaar geleden werd gekocht, kan nu vijf keer zoveel waard zijn. Dat is toch een behoorlijke waarde die ineens vrijkomt.”
Zijn advies is duidelijk: praat erover. “Ga bij leven rond de tafel. Het is ongemakkelijk om over de dood te praten, maar het voorkomt ruzies. Spreek af wie wat krijgt en bespreek verwachtingen. Als je vermogen hebt, kijk dan wat je al kunt schenken. Voor grotere vermogens is het verstandig om een estate planner of vermogensbeheerder te raadplegen.”
Tot slot vindt Wisse Smit de term ‘aanwaaigeld’ een treffende omschrijving voor het geld dat je ontvangt uit een erfenis. “Als erfgenaam krijg je geld waar je zelf niets voor hebt hoeven doen. Dat maakt het dubbel wrang dat families er soms zo keihard over vechten. Het scheurt families uit elkaar en dat is doodzonde.
Aan de andere kant”, voegt hij toe, “leef ik er natuurlijk wel van, het is mijn werk. Toch denk ik soms: een tandje minder mag best.”
Het beste van LINDA. direct in je mail? Meld je aan voor onze nieuwsbrief.
Erica's broer veroorzaakte vier rechtszaken om erfenis van miljoen: 'Hij riep dat ik drie ton had verduisterd'
