“Als God het wil, zullen we haar gewikkeld zien in een lijkwade. Ryan maakt de familie te schande en verdient de dood.” Nee, dit zijn niet de woorden van een in zijn eer aangetaste vader of broer, maar van een moeder over haar bloedeigen dochter. De reden: haar dochter zou zich te westers hebben gedragen.
Waar dit in resulteerde, hebben we de afgelopen tijd veelvuldig in het nieuws kunnen lezen.
Het levenloze lichaam van de achttienjarige, uit Syrië afkomstige Ryan al Najjar werd gevonden in de Oostvaardersplassen. Daar was ze overigens levend ingegooid door haar eigen vader, vastgebonden met tape. Ryan zou zich te westers hebben gedragen, wat volgens haar familie de familie-eer zou hebben aangetast. Dit blijkt uit berichten tussen de broers en de vader, waarbij ze spreken over het straffen van Ryan om gezichtsverlies te voorkomen.
Eerwraak wordt gepleegd wanneer de eer van een familie als geschonden wordt beschouwd. Het is een vorm van geweld, vaak moord, waarbij de overtuiging heerst dat alleen door bloedvergieten de eer hersteld kan worden. De aanleiding? Het hebben van een niet-goedgekeurde relatie, seksuele relaties voor of buiten het huwelijk, een verzoek om echtscheiding of simpelweg een te vrije, westerse levensstijl. In sommige gevallen is de dood niet het doel, maar levenslange verminking. Denk aan mannen die zuur in het gezicht van een vrouw gooien, onder het motto: ‘Als ik je niet kan hebben, zal niemand je nog willen.’
Ook in Nederland komt eerwraak voor. De slachtoffers zijn vaak Nederlanders met een Turkse, Iraakse of Afghaanse achtergrond. In tegenstelling tot landen als Afghanistan en Irak, waar eerwraak soms verzachtende omstandigheden kent in de wetgeving, is het in Nederland strafbaar. Er zijn organisaties zoals Stichting Kezban, opgericht na de moord op een Turkse vrouw, die vrouwen in nood helpen.
Als kind van immigranten zag ik hoe eerwraak via de schoteltelevisie in Turkse films als een recht werd neergezet wanneer de familie-eer was geschonden. Het draaide altijd om het redden van de eer, meestal wanneer een vrouw met een man was weggelopen. In sommige films werd de vrouw vervolgens vermoord. De boodschap was duidelijk: meisjes moesten zich ‘goed’ gedragen, anders waren er consequenties.
Jaren geleden sprak ik tijdens een vakantie in Turkije een vrouw die op straat zelfgemaakte sieraden verkocht. Ze zorgde niet alleen voor haar eigen kinderen, maar ook voor de twee zoons van haar zwager. Haar zwager had zijn vrouw vermoord omdat hij dacht dat ze vreemdging. Hij eindigde in de gevangenis. “Ze heeft haar dood verdiend”, zei de vrouw trots. Ik keek haar stomverbaasd aan, maar ze meende het serieus. Het verlies van een moeder voor haar kinderen was van ondergeschikt belang. Wat telde, was dat de familie-eer gered was.
In Nederland wordt eerwraak gezien als een typische immigrantenziekte, omdat de eer die gered moet worden totaal niet iets westers is. In de Turks-Nederlandse gemeenschap zijn de voorvallen inderdaad legio. Helaas blijft het aantal zaken waarbij sprake is van eergerelateerd geweld toenemen. Ook in Nederland. Afgelopen jaar telde de politie 8 procent meer geweldsincidenten die plaatsvonden omdat de eer van de familie geschonden zou zijn. Dat meldt de politie aan EenVandaag.
Deze column draag ik op aan Ryan, een jonge vrouw wier toekomst haar is ontnomen. Vanwege die verdomde familie-eer. Eerwraak is vergelding omdat je je niet gedragen hebt volgens anderen. Eerwraak is afrekening omdat je volgens de islamitische moraalridders een slet bent. De moord op Ryan heeft mij diep geraakt, omdat haar eigen familie haar wilde vermoorden vanwege slecht gedrag. Ryan wilde een vrij mens zijn, haar vrijheid is haar dood geworden.
Schrijver Yesim Candan: 'Nederlandse vrouwen durven niet over sex te praten'
