'Ook in sprookjes en sciencefiction kun je kennelijk te woke zijn'

Haroon Ali

08.09.2022 | 11:00 UUR | Haroon Ali

Deze voormalige tv-recensent kijkt het liefst naar sciencefiction en fantasy. Al vanaf mijn tienerjaren droom ik weg bij verzonnen werelden met bijzondere volkeren, in een nooit gebeurd verleden of een nog onbepaalde toekomst. Deze verhalen houden ons ook een spiegel voor: waar zijn we toe in staat, en wat zijn de grenzen van onze menselijkheid?

Maar juist deze fantasierijke werelden zijn het strijdtoneel geworden van een cultuurstrijd, over wie deze rollen mogen spelen. Mensen van mijn leeftijd en ouder zijn opgegroeid met verhalen die vooral werden verteld door witte acteurs, in witte werelden. Maar een nieuwe generatie kijkers wil acteurs zien die de diverse wereld om ons heen weerspiegelen.

Twee nieuwe fantasy-spektakels vechten nu om onze aandacht. House of the Dragon op HBO Max, over de wereld vóór Game of Thrones. En The Rings of Power op Amazon Prime, dat zich duizend jaar afspeelt voor The Lord of the Rings. De oorspronkelijke series en films waren nogal wit, maar bij de prequels is meer moeite gedaan om diversiteit te tonen.

Ik was blij verrast door een zwarte elf in The Rings of Power en een kleurrijke commune van Harfoots. Tolkien schreef in zijn boekenreeks al dat deze kleine mensen ‘donkerder’ waren dan hun nakomelingen, de Hobbits. Maar internettrollen kwamen in opstand en Amazon moest zelfs haatberichten verwijderen. De makers stellen dat Tolkiens personages juist verder kijken dan hun eigen volk en cultuurverschillen overbruggen.

Het is bizar dat deze boze ‘fans’ kunnen meeleven met elven, dwergen en andere fictieve figuren, zolang die worden gespeeld door witte acteurs. Het idee dat middeleeuwse verhalen nu eenmaal over witte adel gaan is achterhaald. Een kostuumdrama zoals Bridgerton kleurt een tijdsbeeld ook anders in. Huidskleur zou dus al helemaal geen probleem moeten zijn bij sprookjes waarin allerlei mythische wezens rondlopen.

Hetzelfde geldt voor sciencefiction, waarin je uiteenlopende aliens ziet. Het zou niets moeten uitmaken dat een zwarte vrouw de hoofdrol speelt, zoals de kapitein in Star Trek: Discovery of de grand inquisitor in Obi-Wan Kenobi. Maar beide sterke actrices wekten weerstand op. Ook het normaliseren van homoseksualiteit en genderdiversiteit in Discovery vonden sommigen te woke, terwijl Star Trek al sinds de jaren zestig taboes doorbreekt.

De diehard fans zijn vaak witte, heteroseksuele mannen die weinig magie kennen in hun echte leven, en daarom vluchten in fantasy, sciencefiction en videogames. Maar deze mannen willen geen nieuwe werelden verkennen. Zij hunkeren juist naar traditionele rolverdelingen en machtsstructuren, en kijken alleen op tegen vechtersbazen met een zwaard of lightsaber. Alles wat maar een beetje afwijkt wordt weggezet als woke.

Deze fans zijn bang dat hun droomwereld verdwijnt, of dat die te veel gaat lijken op de snel veranderende realiteit. De stoere, witte heteroman domineert steeds minder ons universum, en dat zie je ook terug in fictieve werelden. De nieuwe actiehelden zijn gelaagder, kunnen klappen incasseren en hebben geen fragiel ego. Echte helden strijden samen met zwarte elven en supersterke vrouwen. Daar kunnen die trollende fantasy-fans nog van leren.