Het is vandaag Wereldkankerdag, de dag waarop aandacht wordt besteed aan de emotionele gevolgen van kanker. Welke problemen kunnen patiënten ondervinden?

Wij spraken klinisch psycholoog Claartje van der Kraan (36), die mensen met kanker én hun naasten met psychische klachten behandelt.

Met welke klachten komen mensen bij jou?

“Dat is heel verschillend. Het kan zijn dat ze angstklachten, vermoeidheidsklachten, maar ook posttraumatische stressklachten en somberheid ervaren. Die kunnen optreden als ze net de diagnose hebben gehad, midden in de medische behandeling zitten of juist ná de medische behandeling.”

Is het confronterend werk?

“Ja, voor mij is het het meest confronterend als ik een jonge moeder zie, die weet dat ze niet meer beter wordt en kinderen moet achterlaten. Maar dat komt ook omdat ik mezelf met hen identificeer.”

Komen alleen patiënten die kanker hebben bij jou?

“Nee, ik ga ook in gesprek met naasten. Ook naasten kunnen psychische klachten ervaren. Wat veel mensen niet weten, is dat – vooral – partners net zoveel psychische klachten kunnen hebben als degenen met de diagnose. Ook de kinderen kunnen daar last van hebben.”

Lees ook
Meer Nederlanders met kanker: aantal patiënten verdubbeld sinds dertig jaar

Zijn de gevolgen ingrijpender dan we ons kunnen voorstellen?

“Je wordt geconfronteerd met je sterfelijkheid. Als mensen de diagnose kanker krijgen, dan is meestal de eerste associatie het woord ‘dood’. We gaan allemaal dood, maar we denken niet dagelijks: “We moeten nu dingen plannen, want misschien ben ik er straks niet meer”. Als je de diagnose kanker hebt, dan spelen deze gedachten eerder door je hoofd. Daarnaast noemde ik net al de partners. Zij zijn een beetje de vergeten groep. Ze krijgen voortdurend de vraag: hoe gaat het nou met hem of haar? Ze zitten in de verzorgende rol en vergeten vaak voor zichzelf te zorgen. De zorg is voor de patiënt, en ook voor de kinderen, als die er zijn.”

Kun je dat voorkomen?

“Ik denk niet dat je dit kunt voorkomen, maar je kunt er wel alert op zijn. Het is goed om ook over de psychische gevolgen van kanker te praten. Hoe moeilijk en confronterend dat ook is, het is wel goed om het bespreekbaar te maken.”

Hoe zit het met psychische problemen ná kanker?

“Na de diagnose en behandeling van kanker kunnen mensen last hebben van angst voor terugkeer van de ziekte. Eigenlijk stappen patiënten vanaf het begin in een sneltrein. Ze hebben amper tijd voor emoties, zijn bezig met chemo’s en bestralingen. Maar waar stappen ze uit? Na de medische behandeling kun je overvallen worden door emoties over alles wat je is overkomen. Omdat je hebt gevoeld hoe kwetsbaar het leven is.”

Lees ook
Sanne (39) over de impact van kanker: ‘De onbezorgdheid is weg, ik blijf áltijd patiënt’

Waarom is het belangrijk om hier meer van op de hoogte te zijn?

“Het is blijkbaar toch nog een ingewikkeld onderwerp. Maar het is belangrijk om op de hoogte te zijn van de psychische gevolgen van kanker. Iedereen kent wel iemand in zijn of haar omgeving die de ziekte heeft, heeft gehad, of iemand die eraan overleden is. Ik denk dat op het moment dat we daar iets meer bij stilstaan, en er meer over praten, mensen zich minder eenzaam voelen in dit proces.”

Heb je tips voor mensen die iemand in hun omgeving hebben die ziek is?

“Ja, vraag mensen concreet wat hij of zij nodig heeft. Het is té open om te zeggen ‘Als er iets is, laat het me weten’. Vraag het concreter. ‘Zal ik je naar het ziekenhuis brengen?’, ‘Kan ik je hond uitlaten?’ of ‘Zal ik de boodschappen doen?’, kunnen de patiënt veel beter helpen. Iemand die ziek is, kan niet overzien waar hij of zij behoefte aan heeft. Tot slot: laat mensen áltijd weten dat ze in je gedachten zijn.”

Claartje van der Kraan is klinisch psycholoog bij het Helen Dowling Insituut. Dat helpt patiënten en hun naasten om te gaan met ernstige angst, extreme vermoeidheid, stemmingsproblemen of een posttraumatische stressstoornis (PTSS).

Hoe gaat het leven verder nadat je kanker hebt gehad en genezen bent? In de LINDA.tv-serie ‘Kankermonologen’ vertellen vrouwen openhartig over de gevolgen die de ziekte heeft gehad op hun leven: op hun werk, relaties, gezin en seksualiteit. Ook Qmusic-dj Fien Vermeulen vertelde haar verhaal.