Wat betekent het om te dragen? Een baby, een verleden, een last? Dat onderzoekt Daan Borrel in haar debuutroman De dragers. Over (draag)moederschap en solidariteit, maar ook over familie, liefde en andere universele thema’s.
“Ik wilde weten wie je zelf nog bent als je iets voor een ander draagt”, zegt Borrel tegen LINDA.
Je kent Daan Borrel wellicht van de feministische non-fictieboeken die ze eerder schreef. Zoals Soms is liefde dit (2018), haar persoonlijke essay over verlangen en seksualiteit. Of Krabben (2020), waarin ze samen met Milou Deelen onderzoekt waarom vrouwen geneigd zijn elkaar genadeloos te beoordelen. Eerder dit jaar verscheen bovendien Baren buiten de box, waarvoor Borrel samen met verloskundige en onderzoeker Bahareh Goodarzi tien experts sprak over de ongelijkwaardigheid in de geboortezorg.
Maar De dragers is anders. Het is fictie. En bovendien anders dan de vele boeken die ze las over (jong) moederschap. “Die werden me wat te eentonig. Ik wilde iets creatievers, spelen met tijd. Voor dit boek heb ik gebruikgemaakt van de theorieën van black quantum futurism. Wat als het verleden en heden niet alleen de toekomst beïnvloeden, maar ook andersom? Als we keuzes maken over hoe we de toekomst willen vormgeven, heeft dat immers ook gevolgen voor het hier en nu.”
De dragers gaat over drie vrouwen in verschillende perioden. Over Maria, een jonge moeder en advocaat in 1996 die een familie bijstaat in de zaak van een vrouw van kleur die overleed tijdens haar bevalling. Over Sanae, die na de geboorte van haar eerste kind in 2023 worstelt met intergenerationeel trauma. En over Vita, die in 2035 draagmoeder is voor een homoseksueel stel via de activistische organisatie Wombs For All.
Wombs For All is een fictieve organisatie, aldus Borrel. “Voor zover ik weet bestaat er niets soortgelijks. Ik heb het bedacht vanuit het idee dat het me goed lijkt voor de emancipatie van vrouwen als we elkaar weer wat meer gaan zien, als vrouwen. In de tweede feministische golf waren er heel veel vrouwengroepen, vrouwen die samen praatten over ervaringen met seksisme. Als ik me afvraag hoe het feministisch verzet er over elf jaar uitziet, hoop ik dat die groepen weer terug zijn.”
Waarom feminisme voor veel vrouwen (en mannen) een lastig woord blijft
De verhaallijn van Vita is deels geïnspireerd op het gedachtegoed Sophie Lewis, auteur van Full Surrogacy Now: Feminism Against Family. “Zij wil het concept van families overboord gooien. Zodat we allemáál dragen voor een ander”, legt Borrel uit. “Hoe meer ik in de huid van Vita kroop, hoe meer ik het – tot op een bepaalde hoogte – met Lewis eens werd.”
Een organisatie als Wombs For All lijkt haar dan ook best een goed idee. “Ik ken best wat vrouwen die geen moeder willen worden, maar wel benieuwd zijn naar de ervaring van het dragen van een kind. Een kind dragen is van oorsprong ook een soort vorming van gemeenschap. Vita is draagmoeder vanuit idealisme, maar krijgt er heel veel intimiteit voor terug. Alsof alle mensen die betrokken zijn ook een beetje in haar lichaam zitten.”
Het roept grote vragen op bij personage Vita, die Borrel deels herkent. “Vita vraagt zich heel erg af: is mijn lichaam nu nog van mij, van het kind, van het stel voor wie ik dat draag? Als je iets draagt voor een ander, lever je automatisch een beetje autonomie in. Tijdens mijn eigen zwangerschap vroeg ik me ook regelmatig af: ben ik nou één mens of twee mensen? Een zwangerschap bevraagt ons individualisme.”
“Een goed antwoord op die vraag heb ik nog steeds niet. Maar ik denk dat iedereen die intensief voor een baby zorgt een beetje het gevoel heeft twee mensen te zijn geworden. Je bent je de hele tijd zó bewust van een klein kind: waar het kruipt, waar het zich zeer aan zou kunnen doen. Achteraf vind ik dat prachtig. Als je voor twee mensen zo goed kunt zorgen, kun je dat misschien wel voor bijna iedereen. Maar tijdens mijn eerste jaar met een kind vond ik het heel zwaar dat ik zo’n opsplitsing van mezelf ervaarde.”
Paus hoopt op verbod draagmoederschap, Esther is het daarmee oneens: 'Je ontneemt een ander het geluk'
Terwijl ze aan De dragers werkte, schreef Borrel ook Baren buiten de box met Bahareh Goodarzi. Dat boek schijnt licht op de slechtere gezondheidsuitkomsten in de geboortezorg van mensen die niet aan de heersende norm voldoen – bijvoorbeeld omdat ze van kleur zijn of in armoede leven. “Mensen in armoede krijgen bijvoorbeeld veel vaker een kind met een (te) laag geboortegewicht. En dat werkt wel drie generaties door.”
Het was, naast een goede inspiratie voor de verhaallijn van Sanae, vooral verfrissend om gesprekken te voeren over baren en de geboortezorg, vindt Borrel. “We praten zó weinig over baren. Als je net bent bevallen, vertel je dat verhaal tien keer aan vrienden en familie. Maar daarna is het weer weg. Eigenlijk zou toch elke dag in de krant moeten staan wie een kind gebaard heeft? Het is sensationeel.”
Haar eigen baring had ze vooraf flink geromantiseerd, weet Borrel nu. “Ik had een hypnobirthing-cursus gedaan. Heel interessant, maar als je aan het persen bent, voel je je toch niet die sterke en kalme vrouw die je voor je had gezien. Ook omdat het in het ziekenhuis niet echt over mij ging, maar vooral over het in leven houden van de baby. Ik had het gevoel dat niemand mij zag. Als vrouw beland je op de achtergrond.”
De dragers is een poging om de dragende en barende vrouw meer naar de voorgrond te halen. Maar activistisch? Dat is het niet, vindt Borrel. “Ja, het verhaal gaat over (draag)moederschap, racisme en seksisme. Maar het gaat vooral over de levens van drie vrouwen die misschien anders zijn dan jij. Gewoon over ménsen.”
De dragers van Daan Borrel is nu verkrijgbaar in de boekhandel.
Schrijfster Dolly Alderton over vrouwenvriendschap: 'Dat zijn óók liefdesverhalen'
