In oktober stoppen mensen weer massaal met roken vanwege Stoptober. Maar hoe werken slechte gewoontes als roken eigenlijk? En belangrijker nog: hoe kom je er vanaf?
Wij vroegen gedragswetenschapper Marieke Adriaanse (36) het hemd van het lijf.
Foto: Marike van Pagée.
Nagelbijten, te veel tijd op social media doorbrengen, drinken, roken, te laat gaan slapen of ongezond eten. Zomaar een greep uit dingen die we als ‘slechte gewoonte’ bestempelen. Maar wat is zo’n gewoonte eigenlijk? “Het is een link tussen een uitlokker en bepaald gedrag dat daarop volgt. Dit moet je meerdere keren doen en er moet een beloning voor zijn. Dan wordt het een gewoonte”, legt Adriaanse uit.
Volgens Adriaanse zijn gewoontes niet per se slecht. “Het is efficiënt dat je onbewust dingen doet. Als we geen routines hebben en overal over na moeten denken, zouden we mentaal uitgeput zijn voordat we ’s ochtends op ons werk aankomen. Door gewoontes is er meer ruimte om na te denken over belangrijke beslissingen.”
Lees ook
In deze Rotterdamse straten is roken vanaf september verboden
Die gewoontes kunnen heel lastig zijn wanneer je ze probeert te veranderen. We noemen een gewoonte slecht wanneer die niet overeen komt met onze motivatie en bewuste voornemens. Simpel gezegd: als je altijd rond 16.00 uur iets snoept en je motivatie is om minder te snoepen, dan wordt dat snoepen rond 16.00 uur een ‘slechte’ gewoonte.
De vraag is vooral: hoe kom je weer van zo’n gewoonte af? Dat is zo gemakkelijk nog niet, vertelt Adriaanse. “Goede voornemens en motivatie om ergens mee te stoppen zijn goed, maar de eerste stap is lastig. Je moet bedenken hóe je er vanaf komt. Daarvoor moet je eerst weten wat voor jou de lastige momenten zijn.”
“Een moeilijk moment kan zijn wanneer je net de kinderen in bed hebt gelegd en uitgeput met een serie op de bank ploft. Dan pak je een reep chocolade erbij, om jezelf te verwennen. Voor je het weet doe je dit iedere avond en is het een gewoonte geworden. En eentje je waar je weer vanaf wil zodra je broek te strak zit.”
Volgens Adriaanse kun je het best een alternatief vinden voor je gewoonte, want ergens helemaal mee stoppen is moeilijker. “Probeer wel iets redelijks te bedenken. Chocolade vervangen voor een stengel bleekselderij helpt niet als je een hekel hebt aan bleekselderij.”
Daarnaast is plannen een goede tip: “Als je in het moment moet beslissen, ga je altijd voor de bijl.” Daarnaast kun je ook de uitlokker uit de weg gaan. “Koop je altijd sigaretten als je klaar bent met je werk? Neem een andere route naar huis, zodat je niet langs de sigarettenwinkel fietst. Of zet de pot met koekjes uit het zicht als je daar automatisch naar graait.”
Nog meer praktische tips? “Het moment dat je verhuist of aan een nieuwe baan begint is óók een goed moment om gewoontes te veranderen. Dan verander je namelijk je omgeving.” Een gewoonte leer je niet van de één op de andere dag af, zegt Adriaanse. “Pak niet alles tegelijk aan. Werk aan één slechte gewoonte. Als je het gevoel hebt dat dat beter gaat, begin dan aan een tweede.”
Lees ook
16 x ongezonde eetgewoontes van BN’ers: ‘Ik ga bijna dagelijks naar McDonalds’
Adriaanse benadrukt dat goede motivatie belangrijk is, maar niet alles. “Er wordt vaak gezegd: ‘Zeg gewoon nee’, maar dat is niet zo gemakkelijk. Je omgeving speelt een grote rol. We worden bijvoorbeeld beïnvloed door reclame. Ook het gedrag van andere mensen heeft invloed op ons gedrag. Dat onderschatten mensen vaak enorm.”
