Vier jaar geleden vertrok ze voor twee weken naar Oekraïne. Met een camera, een notitieboek en het idee dat ze daarna weer door zou reizen. Inmiddels woont journalist en fotograaf Daphne Wesdorp (28) in Kramatorsk, op zo’n twintig kilometer van het front.
Ze documenteert er het dagelijks leven onder oorlogsomstandigheden, is nu te zien in de VPRO-documentaire Frontlinie: oorlog onder invloed en werkt aan haar boek Narcoman, dat in 2026 verschijnt. Waarom ze blijft, vertelt ze aan LINDA.meiden.
“Voordat ik naar Oekraïne ging, studeerde ik antropologie in Utrecht”, vertelt Daphne in een videogesprek. “Ik had al twee studies geprobeerd, de kunstacademie en journalistiek, maar miste context.” Tijdens haar studie raakt ze gefascineerd door conflictgebieden, vooral het Midden-Oosten. “Niet per se omdat het gevaarlijk was, maar omdat ik het gevoel had dat het nieuws uit conflictgebieden maar gedeeltelijk werd gebracht. Alle reisadviezen waren rood, maar er woonden miljoenen mensen in die gebieden die gewoon hun leven leidden. Ik wilde weten: hoe ziet een gewone dag eruit in een land waar wij alleen maar ellende van kennen?”
En dus vertrekt ze naar Irak, waar ze stukken schrijft over het leven in conflictgebieden voor NRC, National Geographic en Nederlands Dagblad. “Ik was daar net een beetje op gang gekomen toen Rusland Oekraïne binnenviel. Ik zag die beelden van burgers en baboesjka’s die leerden hoe ze wapens moesten bedienen. Dat deed me denken aan verzet dat ik ook in het Midden-Oosten zag. Het raakte een snaar in me, dus ik besloot erheen te gaan.”
Die eerste reis is nog bedoeld als tijdelijk. “Ik dacht: ik ga twee weken, schrijf een paar verhalen en ga dan weer weg. Maar nu zijn we vier jaar verder en ben ik er nog steeds.”
De beginperiode staat in Daphnes geheugen gegrift. “Aan het begin van een oorlog weet niemand precies hoe de lijnen lopen of de veiligheidssituatie er precies uitziet. Iedere oorlog heeft zijn eigen dynamiek, zijn eigen tempo en zijn eigen gevaren. Dat kun je niet aanvoelen van tevoren, daarvoor moet je er zijn.” In het westen van het land, waaronder de stad Lviv waar Daphne aankomt, leek de oorlog nog ver weg. “Je zag vooral vluchtelingenstromen en er gingen wel sirenes af. Maar pas toen we richting Odessa en later Cherson gingen, hoorde ik voor het eerst de bombardementen.”
Een van haar eerste ritten richting het front eindigt bijna verkeerd. “Met andere journalisten reed ik rond zonder precies te weten waar de frontlinie lag. We waren nieuwsgierig maar voorzichtig. Hoe dichterbij we kwamen, hoe meer uitgebrande auto’s en Russische vrachtwagens we zagen. En ineens was er niets meer: een ooit bewoond dorp dat nu niemandsland was met loslopende dieren en verlaten huizen. Terwijl we fotografeerden en filmden, kwam er een soldaat uit een gebouw gerend. Hij wilde weten wat we aan het doen waren. Wij vertelden dat we journalisten waren en verslag deden van de oorlog. Op de vraag hoe ver we van het front zaten, zei hij: ‘Zo’n vijfhonderd meter.’ Dat is wel schrikken. Als we waren doorgereden, had het anders kunnen aflopen.”
Daphne benadrukt dat dat de manier is waarop veel journalisten in het begin van deze oorlog omkwamen, omdat ze niet wisten waar ze wel en niet konden komen. “Als journalist wil je altijd net iets verder, iets dichterbij het front. Betere beelden, een sterker verhaal. Maar dat kan anders uitpakken dan je had verwacht.”
Tekst loopt door onder de post.
Dit bericht op Instagram bekijken
Een lange periode woont Daphne in Kyiv, ver van het front. “En dat is een stad die – hoe gek het ook klinkt – vrij normaal aanvoelt. Mensen gaan uit, terrassen zijn open en het normale leven gaat door. De oorlog voelde ver weg. En ik merkte dat dat mijn werk niet goed deed. Ik werd comfortabel, misschien zelfs een beetje lui.”
Dat botste met haar antropologische instinct. “Een van de kernprincipes van antropologie is participerende observatie: je moet er zijn, bij de mensen, hun leven delen. Niet over hen schrijven vanaf een afstand.” Die gedachte brengt haar naar Kramatorsk, een stad dichter bij het front.
Daar ontstaat ook het idee voor haar boek Narcoman. “Ik wilde dit verhaal niet schrijven vanuit een ’torentje’ in Kyiv, met een goed leven en afstand tot mijn personages. Ik wilde bij hen zijn terwijl ik het schreef.” Het boek is non-fictie maar een literair verhaal over leven in een conflictgebied en de drugsproblematiek die daarmee gepaard gaat. “Ik beschrijf mijn ervaringen, maar ook de levens van mensen die ik over een langere periode volg. Als lezer krijg je een kijkje in de instabiliteit van leven in een risicogebied. Vandaag is iemand nog relatief oké, morgen is alles veranderd. Dat maakt het verhaal pijnlijk maar ook eerlijk.”
In Daphnes werk staat ethiek centraal. Ze fotografeert niet alleen het gebied waar ze woont en werkt, maar vooral mensen die daar leven en met bijvoorbeeld drugsproblemen kampen. “Er is een dunne lijn tussen observeren en exploiteren. Zeker als fotograaf is er altijd een stemmetje dat zegt: dit zou een geweldige foto zijn. Maar ik zou nooit iemand aanzetten tot schadelijk gedrag om het vast te kunnen leggen. Ik loop mee met iemands dag en leg vast wat ik zie, meer niet.”
Het doel van haar beelden is nooit choqueren. “Ik zie mijn camera simpelweg als een verlengde van mezelf, een observatietool. Aan het einde van de dag wil ik dat iemand zichzelf in mijn foto kan herkennen zonder zich gereduceerd te voelen tot een probleem, een verslaving of een sensationeel beeld.”
En volgens haar maakt juist die terughoudendheid de mens achter het verhaal zichtbaar. “Ik wil hun waardigheid behouden. En laten zien dat deze mensen meer zijn dan hun omstandigheden; dat ze liefhebben, voor elkaar zorgen en grapjes maken. Dat hun leven niet samen te vatten is in één heftig moment.”
Tekst loopt door onder de post.
Dit bericht op Instagram bekijken
Vier jaar lang geconfronteerd worden met de realiteit van oorlog en constante dreiging, hoe gaat Daphne daarmee om? “Hoe gek het ook klinkt: het went, en dat is gevaarlijk. Je leert risico’s inschatten. Negen van de tien keer gebeurt er namelijk niets. En dan denk je: deze keer zal het ook wel meevallen. Dat geeft een vals gevoel van veiligheid.” Ze vergelijkt het met een metafoor die een vriend met haar deelde. “Leg een kikker in heet water en hij springt er meteen uit. Maar leg die kikker in water en warm het langzaam op, dan blijft hij zitten tot hij dood kookt. Zo werkt het ook met leven in een oorlogsgebied. De absurde staat waarin je leeft, wordt je nieuwe normaal. Al betekent dat niet dat het geen levensbedreigende situatie is.”
Zelfs met al deze inzichten en kennis blijft ze. “Ik heb besloten dat als het front richting Kramatorsk opschuift, wat hoogstwaarschijnlijk de volgende stad zal zijn die de Russen bezetten, dat mijn rode lijn is. Ik heb één koffer met spullen klaarstaan om meteen te kunnen vertrekken.”
Voor een gedetailleerde kijk in het leven en werk van Daphne in Kramatorsk, kun je kijken naar VPRO-documentaire ‘Frontlinie: oorlog onder invloed’ via NPO Start.
Mentaal is het werk zwaar. “Het moeilijkst is het schakelen. In Nederland gaat het normale leven gewoon door en in Oekraïne zijn mensen bezig met overleven. Die mentale brug blijft ingewikkeld, ook na al die jaren.” Inmiddels voelt Daphne zich thuis in Oekraïne. “Mijn gevoel van ’thuis’ is verschoven. Vroeger was dat altijd Friesland, waar ik opgroeide. Nu ligt het steeds meer daar: ik heb er mijn leven, werk en mensen.”
Ze geeft toe dat het werk haar heeft veranderd. “Ik ben minder naïef geworden, minder zeker van mijn eigen gelijk. Ik ben voorzichtiger geworden met meningen uiten, want ik weet nooit waar iemand doorheen gaat. Reizen en conflict hebben me bescheidener gemaakt, want ik zie hoe complex de wereld echt is.”
De VPRO-documentaire, haar boek en foto’s zijn allemaal onderdelen van Daphnes bijdrage aan een eerlijke weerspiegeling van oorlog. “Ja, het maakt alles kapot, maar het legt ook iets bloot. Mensen zijn verschrikkelijk, maar ook ongelooflijk liefdevol, zorgzaam en moedig. Dat collectieve, dat voor elkaar zorgen zonder iets terug te verwachten, dat is iets wat in Nederland een beetje vergeten. Als mijn werk iets kan doen, hoop ik dát te laten zien. Niet de oorlog mooier maken, maar de mens zichtbaar houden”, sluit ze af.
Altijd bovenop de beste verhalen zitten? Download de LINDA.meiden app.
Sahil (30) laat in nieuw programma vluchtelingen aan het woord: 'We praten te weinig mét ze'
Misha is freelance online redacteur bij LINDA.meiden. Ze is geboren en getogen in Rotterdam, maar verhuisde acht jaar geleden naar Amsterdam. Ze heeft een haat-liefderelatie met haar roze iPhone, die ze regelmatig verruilt voor haar e-reader. Haar favoriete genre? Romance.
