We moeten rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan – en dat allemaal het liefst vóór de lunchpauze. Stilstaan voelt vaak alsof we iets laten liggen. Toch blijkt juist dat ‘niks doen’ onmisbaar is voor ons brein.
Psycholoog Stefan van der Stigchel legt uit waarom niks doen niet alleen nuttig is, maar ook essentieel.
In onze maatschappij is productiviteit bijna een levensdoel geworden. Elke minuut lijkt gevuld te moeten worden met actie of prikkels: werk, sport, sociale afspraken, een nieuwe serie of dat ene boek waar je nog doorheen ‘moet’. “Maar je brein is een biologisch systeem”, legt Van der Stigchel uit. “En dat systeem raakt uitgeput als je er voortdurend een beroep op doet. Je kunt simpelweg niet de hele dag aandachtig blijven.”
Volgens Van der Stigchel is een écht productieve dag er een waarin je bewust ruimte maakt voor momenten van rust en niks doen: “Niet om je tijdlijn te checken of snel een hoofdstuk weg te lezen, maar om je aandacht helemaal los te laten. Wandelen in een rustige omgeving, douchen, de vaatwasser uitruimen – dat zijn handelingen die bijna vanzelf gaan. Ze vereisen geen actieve aandacht en geven je brein dus de kans om op te laden.”
Veel mensen ervaren zo’n pauze als ‘doelloos’ of voelen zich zelfs schuldig. “Dat is logisch, we hebben een maatschappij gebouwd waarin alles een duidelijke functie moet hebben. We leven in een wereld vol met kansen en keuzes, en als we dan even niks doen voelen we een soort angst om die te missen: fear of missing out. Maar een pauze heeft die functie ook – alleen is het er een die we minder snel herkennen: herstel.”
Zó gooi je FOMO buiten boord en geniet je volop van je avond bankhangen
De gevolgen van een leven zonder pauzeknop zijn duidelijk zichtbaar. Veel mensen ervaren overprikkeling, mentale vermoeidheid, concentratieproblemen en zelfs burn-outs, vertelt Van der Stigchel. “We hebben een samenleving gecreëerd die niet goed aansluit bij hoe ons brein werkt. Acht uur intensief denkwerk op een dag is voor de meeste mensen simpelweg niet haalbaar. Je moet dan tussendoor even kunnen opladen.”
Toch voelen veel mensen de druk om constant te blijven presteren. “We willen laten zien dat we nuttig zijn. Sociale media versterken dat: je ziet daar mensen die op elk moment van de dag bezig lijken, waardoor het idee ontstaat dat jij dat ook zou moeten kunnen. En dus slaan we aan het vergelijken. Een vrije avond voelt pas geslaagd als je ‘m goed benut hebt – of in elk geval iets kunt laten zien.”
Daar komt nog bij dat het moeilijk is geworden om je écht te vervelen. Zelfs korte wachttijden – bij de kassa, op de bus – vullen de meesten direct op met onze telefoon. “Maar dat zijn precies de momenten waarop je brein even zou kunnen dwalen: scrollen doet namelijk ook een beroep op je aandacht. Die mini-pauzes verdwijnen, en daarmee ook ruimte voor herstel en creativiteit.”
Volgens Van der Stigchel is die creatieve ruimte juist van groot belang. “Tijdens het dagdromen kunnen de beste ideeën ontstaan. Kunstenaars, schrijvers en denkers zoeken verveling en niks doen juist op. Het brein is dan op een andere manier actief: je reflecteert, denkt na over jezelf, je toekomst of juist iets totaal nieuws. Piekeren hoort erbij, als je dat niet doet krop je het op of komt het juist op momenten dat je je moet focussen.”
De kunst van het 'niksen': 'Neem eens een momentje om voor je uit te staren'
