Toen ik laatst op een iced matcha wachtte, scrolde ik – zoals altijd – doelloos door TikTok. “Een vrouw …”, kwam er ineens in beeld, “is net een kind.” Ik keek even om me heen: er stonden meiden van ongeveer mijn leeftijd, ik ving iets op over Koreaanse skincare, over een situationship, over een salarisonderhandeling. Ik zat opeens tussen twee werelden in: die van deze mannelijke Amerikaanse podcasters, en de vrolijke gesprekken om me heen. “Vrouwen zijn zó makkelijk te manipuleren”, zo ging de video verder. “Waarom zou je hen dan beslissingen in het huishouden laten maken?” In één handeling drukte ik op delen, stuurde de video door naar een vriendin, schreef er een vertrouwd zinnetje bij: ‘Should have gone to therapy, started a podcast.’ ‘Hahahaha!’ reageerde de vriendin. ‘Wel echt erg.’ Toen ik de koffietent uit liep, galmden die woorden nog even na in mijn hoofd: echt erg. Ik realiseerde me opeens hoezeer ik gewend was geraakt aan dit soort video’s, krankzinnige beelden waar ik regelmatig grapjes over maakte. Het was makkelijker om die mannen als weirdo’s af te schilderen dan na te denken over het feit dat die video’s, hoe ver van mijn bed ze ook leken, eigenlijk heel veel met mij te maken hadden. En niet alleen met mij: met alle vrouwen.

HALLO HANDMAID’S TALE
In 2025 zijn vrouwenrechten niet meer vanzelfsprekend. Ze moeten weer op de agenda worden gezet, hoe onnodig dat in de moderne tijd misschien ook voelt. Vrouwonvriendelijkevideo’s lijken wellicht onschuldig (of leuk meme-materiaal), maar als je nu niet oplet, swipe je straks je eigen rechten weg. Ik herinner me nog dat ik de doodenge serie The Handmaid’s Tale – waarin vrouwen alleen maar broedmachines zijn – in 2017 bizar vond: wie zou er ooit in zo’n wereld willen leven? Het voelde als een fantasieverhaal, iets wat we vrouwen nooit werkelijk aan zouden doen. Nu, acht jaar later, lijken we niet eens zo heel ver verwijderd van dat wereldbeeld. Dat komt allemaal door een verbazingwekkend rechtse wind die wereldwijd waait. Zo is de conservatieve Donald Trump – die ooit aangaf zijn eigen dochter te willen daten als het niet zijn dochter was – in 2024 wéér verkozen tot president van de Verenigde Staten. Toen hij het in 2016 opnam tegen Hillary Clinton, zei hij: “Ik geloof gewoon niet dat zij eruitziet als een president, en je moet eruitzien als een president.” Zijn laatste tegenstander Kamala Harris noemde hij ‘een monster’. In 2015 bleek uit een gelekt geluidsfragment hoe hij met vrouwen omgaat: “Ik zoen. Ik wacht niet eens. Als je een ster bent, dan laten ze het toe. Je kan alles doen. (…) Grijp ze in hun poesje.” (#MeToo wie?) Het blijft niet bij Amerika. Ook landen als Polen, Hongarije en Italië worden inmiddels geleid door regeringen die geen fan zijn van vrouwen- en lhbt+-rechten, en dat is nog zacht uitgedrukt. Ook hier in Nederland is de politiek flink naar rechts geschoven: we hebben nu het meest rechtse kabinet ooit, met PVV, VVD, NSC en BBB. Dat zijn partijen die de afgelopen jaren opvallend vaak tegen plannen stemden die vrouwen meer veiligheid of vrijheid moesten geven. Als toppunt – of dieptepunt – stemde Geert Wilders in 2015 als enige tegen de invoering van het internationale Verdrag van Istanbul, dat geweld tegen vrouwen moet bestrijden en voorkomen. Oh, en: hij is besties met de Hongaarse leider Viktor Orbán, een man die vrouwen financieel beloont als ze trouwen en kinderen krijgen.

CREEPY INFLUENCERS
Eng genoeg zijn het niet alleen machtige politici die zich uitspreken tegen vrouwenrechten, ze worden ook gesteund door een nieuwe generatie influencers. Trump en Orbán zijn gevaarlijk, maar een figuur als Andrew Tate hoort bij dezelfde club. Voormalig kickbokser Tate schotelt zijn volgers – vooral jongens – een wereld voor waarin mannen en vrouwen ouderwetse rolpatronen aannemen, en moedigt hen aan om net zo stinkend rijk, succesvol, dominant en sterk als hij te worden. Zijn vriendin mag niet met andere mannen praten of zonder hem de hort op gaan, en móét een lage ‘body count’ hebben (“anders zijn er te veel piemels in gegaan, dat is gewoon onaantrekkelijk”). Tate verkoopt vooral jonge mannen een schijn van controle, iets wat als een oplossing voor hun onzekerheden wordt gezien. In het boek Of Boys and Men beschrijft Richard V. Reeves dat mannen op veel vlakken (in het klaslokaal, opde werkvloer) voorbijgestreefd worden door vrouwen. Veel jongens weten niet hoe ze ‘man moeten zijn’ in deze tijd, nu vrouwen bijvoorbeeld ook genoeg verdienen om niet meer te hoeven trouwen. Het is zoals Miley Cyrus zingt: I can buy myself flowers. Van het verwarde gevoel dat jongens daardoor kunnen krijgen, maken mannen zoals Tate misbruik.
Op TikTok – waar Tate’s video’s miljarden (!) keren bekeken zijn – zijn er genoeg mensen die zijn uitspraken wegwuiven. “Moet je met een knipoog zien”, “alles wordt uit z’n verband getrokken”. Maar intussen sluipen zijn ideeën tóch je hoofd in, alsof het allemaal best normaal is wat hij zegt. Terwijl we het hebben over iemand die is opgepakt voor verkrachting en mensenhandel, en in een documentaire doodleuk vertelt dat je vrouwen voor de seks “eerst moet wurgen, totdat ze bijna niet meer kunnen ademen”. Werkt toch wat minder op de lachspieren, als je het mij vraagt.

 

LEGENDE THIERRY
Je zou denken: jonge vrouwen en rechts, dat gaat niet zo samen. Maar in 2023 – het jaar waarin de PVV de grootstewerd – stemden ook zij opvallend conservatief, zocht de Volkskrant vorig jaar uit. Sterker nog: jonge vrouwen stemden sinds 1971 niet zó rechts. Dat jonge jongens vaker radicaal-rechts stemmen is geen breaking news, dat de hele generatie opschuift wel. En tussen de tips over babyhapjes, lipliners en selfcare door zie je ook op TikTok en insta steeds meer meiden die ineens twijfels hebben bij feminisme. Da’s best gek, als je bedenkt wat er allemaal op het spel staat. Ik moet nog vaak denken aan een van mijn vriendinnen, die in 2017 op FvD stemde – de partij van Thierry Baudet. Ze vond de politiek maar een zooitje en dacht: dit is een frisse, nieuwe partij. Ze geloofde dat ze voor meer veiligheid en duidelijkheid stemde, een rechtdoorzee geluid. Toen Baudet in 2019 het nieuws haalde met een artikel waarin hij zich uitsprak tegen abortus en werkende vrouwen, kwam dat voor haar als een donderslag bij heldere hemel. Een tikkeltje beschaamd zei ze later dat ze ‘echt niet wist dat hij zo dacht’. Ik geloofde haar meteen; veel van dit soort standpunten worden slim verpakt, onder het mom van ­‘gezinswaarden’, ‘traditie’, of gewoon ‘gezond verstand’. Maar zodra je goed kijkt, zie je wat er écht op het spel staat – en geloof me, dat is minder rooskleurig dan je denkt. Sterker nog: het laat zien hoe belangrijk het is om wakker te blijven (of wórden), want het progressieve kamp heeft ons hard nodig.

ABORTUSGEZEUR
Je denkt misschien: zo erg zal het toch nog niet zijn? Maar helaas: het ís al erg. Google verwijderde begin dit jaar ­Women’s History Month van hun kalender, Apple haalde op zijn beurt International Women’s Day weg. Trump droeg overheidsinstanties onlangs op om woorden als ‘female’, ‘diversity’ en ‘feminism’ van hun websites te ­verwijderen. Wat is de volgende stap: vrouwen alleen nog maar ­aanduiden als ‘echtgenote van’? In de Verenigde Staten is abortus sinds 2022 in ­meerdere staten verboden; als je verkracht wordt of je leven in gevaar is, moet je soms dus alsnog naar een andere staat vliegen (als je dat al kán). In maart van dit jaar werd een ­verloskundige gearresteerd in de staat Texas, omdat ze meerdere abortussen rondom Houston had uitgevoerd. In het ergste geval moet ze twintig jaar achter de tralies. In Polen mag abortus überhaupt alleen nog als je letterlijk op sterven ligt, in Hongarije is een wet aangenomen tegen ‘de promotie van homoseksualiteit’ – wat dus betekent dat een regenboogvlag op school al ‘te woke’ kan zijn. Veel landen lijken heimwee te hebben naar een tijd waarin alles ­afgekaderd was: roze voor meisjes, blauw voor jongens, vrouwen vooral zwijgend en zwanger. Hun ideaalplaatje is een samenleving waarin een vrouw niet meer de baas is over haar eigen buik, maar de politiek wel. In vergelijking tot deze landen lijkt Nederland nog relatief progressief, maar de toon van het publieke debat wordt ook bij ons grimmiger. Zo dienden de BBB en SGP dit jaar een motie in om te onderzoeken waaróm vrouwen een abortus laten uitvoeren – alsof je eerst een geldige reden moet geven voordat je de regie mag hebben over je eigen lichaam. Dat het vrouwenlichaam none of their business is, komt kennelijk niet in ze op. In het hoofdlijnenakkoord van onze nieuwe regering kwamen de woorden ‘emancipatie’ en ‘vrouwenrechten’ niet één keer voor, en er is ook een streep gezet door de (financiële) steun voor vrouwen in ­Afghanistan, Soedan, Iran, Oeganda en Oekraïne. Tot zover de ‘vrijheid’ in de ‘Partij voor de Vrijheid’, ja.