Lees ook
Gescheiden moeder Astrid: ‘Ik heb een hele papierwinkel nodig om met mijn zoon te vliegen’

Mailinterview
Het onderwerp ligt zo gevoelig, dat Orna zich alleen per mail laat interviewen. “Ik ben te vaak verkeerd geciteerd”. Daarom mailden we de socioloog, die al jarenlang onderzoek doet naar ouders met spijt, een aantal vragen.

Waarom dit boek?
“Tussen 2003 en 2007 deed ik onderzoek naar mannen en vrouwen die geen ouders wilden zijn. Over één zin bleef ik maar malen: dat voornamelijk vrouwen vaak te horen kregen dat ze spijt zouden krijgen dat ze geen moeder waren geworden. Er wordt met spijt gedreigd bij vrouwen, en de mogelijkheid dat ze dat gevoel hebben als ze wél moeder zijn wordt uitgesloten. Ik wist zeker dat er ook vrouwen waren die wel spijt hadden van hun moederschap, dus besloot ik mijn promotie-onderzoek daaraan te wijden.”

Moederschap vs. kinderen
Orna praat bewust over ‘spijt van het moederschap’, en niet ‘spijt van het krijgen van kinderen’. Want de 23 vrouwen die ze voor haar onderzoek sprak, maken duidelijk onderscheid tussen die twee dingen. Ze hebben geen spijt dat hun kinderen zijn geboren, houden veel van ze, maar berouwen het feit dat ze moeder zijn. Ze zouden hun moederschap ongedaan willen maken, want het voelt alsof ze er controle, vrijheid, tijd en een deel van hun identiteit door zijn verloren.

Ben je zelf moeder?
“Nee. Sinds mijn zestiende weet ik dat het niets voor mij is, niet mijn droom. Dat voelde voor mij nooit als een probleem, het leek me gewoon logisch dat er vrouwen waren die wel moeder willen worden, en vrouwen die dat niet willen. Tot ik te maken kreeg met de verwachtingen in de maatschappij, namelijk dat vrouwen moeder moeten zijn. Daar zit voor mij het probleem, in die houding.”

Hoe denk je over het moederschap?
“Ik heb niets tegen het moederschap, moeders, kinderen of zwangerschappen – zolang ze gewild zijn. Vaak word ik zo neergezet in de media, dat mijn doel, als vrouw die geen moeder wil zijn, is om te ‘compenseren’ door de wereld ’te laten weten dat spijt om het moederschap wel degelijk bestaat’. Dat is een enorme verdraaiing. Met mijn onderzoek probeer ik lijden te verlichten. Dat klinkt misschien pretentieus, maar dat is waar ik me mijn hele leven door laat leiden.”

Van dankbetuiging tot doodsbedreiging
Het resultaat van haar studie publiceerde Donath in 2015. Daarna breidde ze het uit tot een boek, dat al eerder werd gepubliceerd in Israël, Duitsland, Italië, Spanje, Korea, Taiwan, Hongkong, Portugal en Polen. Eergisteren verscheen het in het Engels. De auteur ontketende een storm aan reacties, van positief – dankbetuigingen van moeders die zich in de verhalen herkenden – tot uiterst negatief – dat de moeders gestoorde, klagende vrouwen zijn en dat zij levend moet worden verbrand.

Had je verwacht dat je onderzoek zoveel reacties zou uitlokken?
“Ik wist vanaf het begin dat ik te maken had met een taboe, maar ik had nooit verwacht dat mijn onderzoek zoveel landen zou bereiken. In april 2015 gaf ik een interview aan de Züddeutsche Zeitung, en daarna brak de storm los. De reacties variëren van woede over de studie en ontkenning van spijt over het moederschap, tot het verwelkomen en erkennen van het fenomeen en de sociale betekenis ervan. Met deze variatie kan ik leven, ik verwachtte geen eenduidige reactie.”

“De mensen die spijt over het moederschap ontkennen, tonen aan dat het in de meeste maatschappijen nog steeds natuurlijk is voor vrouwen om moeder te worden, alleen omdat ze vrouw zijn, en dat moederschap een essentieel onderdeel is van het bestaan van vrouwen.”

Hoe moeten we volgens jou kijken naar het moederschap?
“We zouden het niet moeten zien als een rol, maar als een type relatie, die tussen een vrouw en een kind. Zolang het een rol is, gaat het erom hoe goed een vrouw die kan vervullen, terwijl er binnen een relatie veel meer ruimte is voor de moeder als persoon en haar eigen gevoelens en verwachtingen, in plaats van die van de maatschappij.”